Texto en quechua o runa simi.
Kawsaymanta willakuy
Immanuel Kant bautizakurqa Immanuel sutiwan ichaqa hebreo simita yacharuspanmi Immanuel sutiwan tikrakurqa.23 Payqa paqarirqa 1724 watapi Königsberg llaqtapi (awpaq Prusia, 1946 watamantapacha Kaliningrad, Rusia). Payqa isqon wawqe-panakunamanta tawa kaqmi karqan, paykunamanta phisqallan wayna-sipasman chayarqanku. Tukuy kawsayninpi llaqtanpi icha muyuriqninpi, chay pacha Prusia Oriental nisqap uma llaqtanpi, mana hayk'aqpas Königsberg llaqtamanta 150 km masninta purispa, taytan Johann Georg Kant (1682-1746), Memel llaqtamanta Alimanyamanta artesano karqan, chay pacha pachaqa Prusyapi (kunan Klaipėda, Lituania) aswan wichay-inti lluqsimuy ladupi kaq llaqta. Mamanqa Anna Regina Reuter (1697-1737) sutiyuqmi karqan, Nuremberg llaqtapi paqarisqa, Alimanyamanta silla ruwaqpa warmi churin.
Wayna kayninpi Kantqa sapa kuti yachakuqmi karqan, manataqmi qhawanapaq hinachu karqan. Payqa wiñarqan pietista wasipin, chaypin aswanta rimaqku sinchi religionpi, huch’uyyaykukuq kayta, Bibliata cheqaqta t’ikrayta ima. Chayraykun Kantqa sinchi k’arak uywasqa karqan —k’ullu, muchuchikuq, wanachiy, polarizaq, qarqoq ima— chaymi latin simita, religionta yachachiyta aswan allinpaq qhawarirqan matematicamanta, cienciamantawan.25
Warma kay
Yachay qallarisqanmantapacham Kantqa investigacionninkunapi anchata servichikuyninta qawachirqa. Ñawpaqtaqa Collegium Fridericianum nisqamanmi kacharqanku, chaymantataq Königsberg Universidadpi matriculakurqan 1740 watapi, 16 watanpi kashaspa, Leibnizpa, Wolffpa filosofía nisqamanta yachaqarqan, Martin Knutzen yachachiqpa kamachisqan, payqa racionalista karqan, payqa allintan yacharqantaq Inglaterra nacionmanta filosofía nisqapa wiñasqanmanta hinaspa ciencia nisqamanta hinaspa pichus Kant-ta Newtonpa musuq matemáticas física nisqaman riqsichirqan. Hinallataqmi wayna yachakuqta idealismomanta advertirqan, chunka pusaqniyuq siglopi llapa filosofía nisqakunaq mana allinta qhawarisqan, hinallataq, idealismo trascendental nisqa teoría nisqa kamasqaña kaqtinpas, Kantqa idealismo nisqatan iskay kaq edicionpi hatun llank’ayninpi qhellicharqan: Crítica de la pura razón nisqa.
Taytan sonqonpi onqosqanraykun 1746 watapi wañupusqanraykun estudiayninta hark’arqan. Kantqa Königsberg llaqtap muyuriqninpi huch'uy llaqtakunapi sapaq yachachiqmi tukurqan, ichataq yachay maskaynintam qatiparqan. 1749 watapi ñawpaq filosofía llamk'ayninta Gedanken von der wahren Schätzung der lebendigen Kräfte (Kawsaq kallpakunap chiqap yupayninmanta yuyaymanaykuna) nisqatam lluqsichirqan. Kantqa aswan achka llamk'aykunata cientificokunamanta lluqsichirqan, hatun yachay wasipi yachachiqmi tukurqan 1755. Yachachiyninpa yachachiyninqa metafísica nisqa karqan, yaqa tawa chunka wata yachachirqan, chaymanta t'aqakuspapas. Chay kursupaq qillqasqa maytuqa Alexander Gottlieb Baumgartenpa qillqasqan, kunan pacha yuyayninpi "estetica" nisqa simita qillqaq.
Allgemeine Naturgeschichte und Theorie des Himmels (Historia General de la Naturaleza y Teoría del Cielo, 1755) nisqapi, Kantqa protosolar nebulosa nisqa hipótesis nisqatam churarqan, chaypim allinta deducirqan inti sistemaqa gas nisqa hatun phuyumanta, nebulosa nisqamanta, paqarimusqanmanta. Chay hinapin intiq t’aqanpa ordenninta sut’inchayta munarqan, ñawpaqtaqa Newtonqa qallariymantapachan Diospa kamachisqanta hina qhawarirqan. Kantpas libronpi allintan yuyaykurqan Vía Láctea nisqa ch’askakunaq hatun disco kasqanmanta, chay hinallataqmi muyuriq phuyumanta ruwasqa. Chaymantapas, huk nebulosakuna karu quyllurkunap kaqlla hatun diskukuna kananta yuyaycharqan, Vía Láctea nisqaman rikch'akuq, chaymi galaxiakunapaq Isla Universo nisqa sutita paqarichirqan, chay simiqa XX pachakwatakamaraqmi llamk'achisqa karqan.
Königsberg llaqtapi Immanuel Kant sutiyuq yachaysapa runap wasin.
Kay pachamanta pacha Kantqa aswanta filosofía nisqa temakunapim yuyaykurqan, ichataq tukuy kawsayninpi yachaykunamanta qillqaspa purinqa. 1760 wata qallariypi Kantqa filosofía nisqamanta ancha chaniyuq llamk'aykunatam rurarqan: Die falsche Spitzfindigkeit der vier syllogistischen Figuren (Silogismo nisqap tawa siqikunap llulla sutilidadnin), lógica nisqamanta llamk'ay, 1762 watapi lluqsisqa, iskay liwrukunaraqmi rikurirqan.the qatiqnin wata: Versuch, den Begriff der negativen Größen in der Weltweisheit einzuführen (Filosofía nisqapi negativo magnitudes nisqa yuyayta riqsichinapaq ensayo) hinaspa Der einzig mögliche Beweisgrund zu einer Demonstration des Daseins Gottes (Diospa kasqanmanta qawachinapaq sapallan atikuq teqsi ).
1764 watapi Kant Beobachtungen über das Gefühl des Schönen und Erhabenen (Sumaq runakunap, hatun runakunap yuyayninmanta qhaway) nisqa qillqasqata qillqarqan, Moses Mendelssohnpa qhipanpitaq Berlin Academy nisqap atipanakuyninpi Untersuchung über die Deutlichkeit der Grundsätze der natürlichen Theologie und Moral ( Teología naturalpa, moralidadpa kamachikuyninkunapa filoyuq kayninmanta). 1770 watapi tawa chunka pichqayuq watayuq kachkaspa, Kantqa Königsberg Hatun Yachay Sunturpi Lógica y Metafísica nisqamanta yachachiqmi karqan.
Traducción.
En 1764, Kant escribió Beobachtungen über das Gefühl des Schönen und Erhabenen (Observaciones sobre el sentimiento de lo bello y lo sublime) y quedó segundo tras Moses Mendelssohn en un concurso de la Academia de Berlín con su Untersuchung über die Deutlichkeit der Grundsätze der natürlichen Theologie und Moral (Sobre la nitidez de los principios de la teología natural y de la moral).
En 1770, a la edad de cuarenta y cinco años, Kant fue nombrado finalmente profesor de Lógica y Metafísica en la Universidad de Königsberg. Kant escribió su disertación inaugural (De mundi sensibilis atque intelligibilis forma et principiis) en defensa de este nombramiento.