Pengo Logistics B.V | Koerier Frankrijk | Oradour-sur-Glane

Op een klein half uur rijden van Limoges ligt Oradour-sur-Glane. Het dorpje is een adembenemend monument van de gruwelijkheden die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn gepleegd. Het dorp werd door een SS eenheid verwoest waarna er onder de bewoners een bloedbad werd aangericht. Vlak na de oorlog bezocht De Gaulle Oradour en besloot dat het dorp moest blijven zoals de Duitsers het hadden achtergelaten, en zo is het nog steeds. In Nederland en Belgie vergeten we nog wel eens dat voor Engelsen en Fransen de Eerste Wereldoorlog een veel grotere impact heeft gehad dan de tweede. In letterlijk ieder dorp in Frankrijk staat een monument voor de gevallenen in de ‘Grande Guerre’. Vaak is daarop in 1945 een extra plaquette toegevoegd met de gesneuvelden uit de Tweede Wereldoorlog. Zo krijg je in één oogopslag het verschil tussen deze conflicten want de hoeveelheid namen uit één jaar uit het eerste conflict is bijna altijd veel meer dan het totaal tijdens deel twee.Het dorpje is een indrukwekkend monument van de waanzin van de oorlog.En hoewel Frankrijk redelijk uit de Tweede Wereldoorlog is gekomen, zeker in vergelijking met de verwoestingen van de Eerste Wereldoorlog, is ook hier veel gebeurd. De landingsstranden in Normandië zijn natuurlijk heel bijzonder en zeker een bezoek waard. Een andere plek is Oradour-sur-Glane. Het gruwelijke einde van dit dorp en de manier waarop de Fransen het na de oorlog hebben bewaard, staat voor de waanzin van de gruwelijkheden van de Tweede Wereldoorlog. Niet alleen in Frankrijk, maar voor heel Europa.Wat vond het plaats in Oradour-sur-Glane? Het dorp zou nooit in de geschiedenisboeken zijn gekomen als de 2de SS pantserdivisie ‘Das Reich’ niet op zaterdagochtend 10 juni 1944 het dorpje omsingelde en alle aan- en afvoerwegen afsloot. De Duitsers kwamen uit het zuiden en ging richting Normandië om de Amerikanen en de Britten te bestrijden.Bij Montauban had het uitgerust van de inspanningen van het oostelijk front en was het aangevuld met nieuwe rekruten uit Roemenië, Hongarije en, opvallend genoeg, ook uit de Elzas.  Deze laatste werden door de Duisters niet gezien als Fransen, maar als volkduitsers en hadden in 1940 een Duits paspoort gekregen.

Race naar Normandië

De tocht naar het Normandië was niet zonder gevaar. De divisie startte bij Montauban en de route leidde door de Dordogne en de Limousin. Nu een aangename rit over de A20 voor de koeriers van Pengo Logistics B.V maar in het voorjaar van 1944 was het een haardvuur van verzet. Het Franse verzet, of althans dat gedeelte dat naar Londen luisterde, had de opdracht gekregen om de tankdivisie zo lang mogelijk op te houden want  het geallieerde leger in Normandië was net geland en nog zeer kwetsbaar. Een goed uitgeruste en getrainde tankdivisie had in principe genoeg slagkracht om ze terug in de zee in te jagen.In Tulle waren de bezetters al compleet verjaagd en de Duitse divisie kreeg dan ook de opdracht om deze stad te heroveren. Dat laatste was niet nodig want de stad was al ontruimd door het verzet voordat de Duisters arriveerden. Dit gebaar stond echter een bloedige vergeldingsactie van de SS divisie niet in de weg; honderden mannen werden opgeknoopt.Weer op weg naar het Normandië kwam één van de SS generaals in handen van het verzet waarna de divisie een klopjacht op poten zette. Toen dit niet snel tot succes leidde, omcirkelde de leiding van de divisie op de kaart een dorpje even ten westen van Limoges; Oradour sur Glane.

Bloedbad

Op zaterdag 10 juni 1944 naderden de mannen van de SS het dorp. Het was een zonnige dag en in Oradour stonden de mannen te wachten voor de distributie van de tabak toen de eerste SS-ers het dorpsplein opreden. Daarna ging het allemaal heel snel en volgens een draaiboek dat werd gebruikt bij het vernietigen van dorpen in Rusland.Alle inwoners werden verzameld, waarna de mannen van de vrouwen werden gescheiden. Niet veel later werden de mannelijke inwoners doodgeschoten. De vrouwen en kinderen werden vervolgens in de kerk opgesloten, die werd opgeblazen, en de rest van het dorp werd verwoest. In een paar uur werd een compleet dorp met koelbloedige efficiëntie verwoest. 642 mensen vonden die dag de dood, slechts zes dorpelingen wisten te ontsnappen.

Herinneringscentrum

Het dorp is na de oorlog een kilometer verder opnieuw gebouwd. Wij bezochten het dorp op een warme dag in augustus. In 1999 is er een ondergronds herinneringscentrum gebouwd met een enorme parkeerplaats. Deze was opvallend rustig toen wij onze bestelbus parkeerden want, zoals het goede Nederlanders betaamt, arriveerden wij rond de middagpauze en dan zitten de Fransen te eten.Het centrum was gelukkig open en zo konden wij naar binnen om kaartjes te kopen. Het gebouw ligt voor een groot gedeelte onder de grond en is enorm. Het bovengrondse deel is opgetrokken uit cortenstaal en doet zeer modern aan. Omdat de ingang aan andere de kant van de weg ligt dan het verwoeste dorp, stoort het niet. Het is misschien niet heel mooi, maar het is zeker indrukwekkend.Binnen is het donker en wordt aan de hand van foto’s, films en ander audiovisueel materiaal de geschiedenis van het dorp en de Tweede Wereldoorlog verteld. Een prima tentoonstelling in een moderne omgeving, niets mis mee. Om het dorp te bereiken, loop je door een enorme betonnen tunnel die onder de D3 doorloopt. Ook dit is indrukwekkend en het geeft je het idee dat je door de tijd terugloopt. Zo zal de architect het ook bedoeld hebben, denk ik.Een wrak van een auto in een verwoest huis.Eenmaal uit de tunnel sta je direct midden tussen de verwoestingen. Als er iets bestaat als historische sensatie die je kan voelen, dan is het hier. Ik heb dat op meerdere plekken gevoeld zoals Carcassonne, de loopgraven in Noord-Frankrijk en in Sachenshausen. Natuurlijk weet je dat hier iets heel droevigs is gebeurd en dat het vooral iets is dat je zelf voorstelt en iets wat in je hoofd afspeelt. Maar dat neemt niet weg dat het toch een zeer sterk en bijzonder gevoel is.Het dorp is redelijk groot en het is inderdaad zo dat je het gevoel krijgt dat de bewoners plots zijn verdwenen. Wat natuurlijk ook zo is. De auto van de dokter staat nog midden op een plein, de naaimachines in de winkel en in de garage staan auto’s. Je wordt er heel droef van. De meeste gevels staan nog rechtop, maar de rest van de huizen is compleet verwoest.Ook de tramrails en bovenleidingen zijn nog intact. Deze tref je vlakbij het kerkje, daar waar de vrouwen en kinderen de dood vonden. Indrukwekkend is ook de begraafplaats.Nadat ik een beetje van de droefheid die dit monument uitstraalt was bekomen, merkte ik op dat deze ruïne nog op een hele andere manier interessant is. Het dorp vertelt namelijk niet alleen het verhaal van de 10de juni in 1944, het is tevens een tijdscapsule. Met een andere blik zie je ook hoe een dorp in de eerste helft van de twintigste eeuw eruitzag. Er zijn bijna geen auto’s en die er wel zijn, zijn heel erg klein. Opvallend is ook de hoeveelheid naaimachines die in veel huizen staan en ook de grote hoeveelheid waterpompen in de straat is niet meer van deze tijd.De garage in Oradour, wat er van over is tenminste.Toch blijven de gebeurtenissen in de oorlog een hoofdrol spelen als je door de straatjes van Oradour loopt. Het is een zeer bijzondere plek die, als je er gevoelig voor bent, je nooit zal vergeten.Als koerier kom ik vaak door dorpen en plaatsen heen en ben dan geintesseerd in de geschiedenis.

Schuldigen

Ook al is het al meer dan een halve eeuw geleden, de geschiedenis van Oradour is nog niet helemaal voorbij. Eén van de grote onbeantwoorde vragen blijft waarom de SS dit bloedbad heeft aangericht. Dat is nog altijd niet duidelijk. De SS divisie heeft lang in het oosten gevochten. In Rusland was het uitmoorden van een dorp voor de Duitsers routinewerk. Je zou kunnen zeggen dat deze manier van oorlogvoeren een soort van gewoonte was. Maar dat verklaart nog niet waarom de SS juist Oradour uitkoos. Het dorp stond niet bekend als een bolwerk van verzet.Maar wellicht komt er toch een antwoord op deze vraag want de Duitse justitie maakte bekend dat ze een man hebben opgespoord die bij het bloedbad aanwezig zou zijn geweest. Hij zou wellicht iets kunnen zeggen over de motieven van de moordpartij. Helaas werd deze rechtszaak wegens gebrek aan bewijs in december 2014 niet doorgezet. Het blijft dus voorlopig een raadsel waarom juist dit dorp werd uitgemoord.Tot slot was Oradour sur Glane niet het enige dorp dat op 10 juni 1944 werd verwoest. In Griekenland viel de SS het dorp Distomo aan waarbij meer dan tweehonderd burgers de dood vonden.