​HIV/ AIDS အ​ေမးအ​ေျဖမ်ား အပိုင္​း ၃ HIV/ AIDS (Q&A Part-3)

​HIV/ AIDS အ​ေမးအ​ေျဖမ်ား အပိုင္​း ၃

​ေမး ။ ကြၽန္​​ေတာ္​ဟာ စက္​ရံုတစ္​ရံုမွာ အလုပ္​လုပ္​လ်က္​႐ွိတဲ့ လုပ္​သားတစ္​ဦးျဖစ္​ပါတယ္​။ ကြၽန္​​ေတာ္​တို႔ အလုပ္​သမား​ေတြထဲမွာလည္​း HIV ​ေရာဂါ႐ွိတဲ့သူ​ေတြ႐ွိႏိုင္​ပါတယ္​။ တကယ္​လို႔ အဲဒီအလုပ္​သမား ထိခိုက္​ဒဏ္​ရာရ႐ွိသြားၿပီး၊ ​ေသြးထြက္​သံယိုျဖစ္​ခဲ့လွ်င္​ ထို​ေသြးက အျခားအလုပ္​သမားတစ္​ဦးဦးကို မ​ေတာ္​တဆထိမိ၊ ကိုင္​မိၿပီး ဒုတိယအလုပ္​သမားရဲ႕ လက္​တြင္​း႐ွိ​ေသာ အနာတစ္​ခုခုမွတစ္​ဆင္​့ HIV ပိုးကူးစက္​ခံရႏိုင္​ပါသလား။

​ေျဖ ။ ပထမလူ ထိခိုက္​မိလို႔ ​ေသြး​ေပသြားတဲ့ သံတိုသ့စကို ဒုတိယလူက ထပ္​ထိမိရင္​​ေရာဂါပိုး ကူးႏိုင္​မကူးႏိုင္​ဆိုတာက စူးဝင္​သြားတဲ့အခါ အဲဒီဆူးဟာ ဘယ္​​ေလာက္​ႀကီးသလဲအ​ေပၚမွာ မူတည္​ပါတယ္​။ အပ္​လိုဟာမ်ိဳးစူးသြားတာဆိရင္​​ေတာ့ အဲ့ဒီအပ္​မွာ​ေပ​ေနတဲ့ ​ေသြးကတစ္​ဆင္​့ ကူႏိုင္​တာ​ေပါ့။ မ်ား​ေသာအားျဖင္​့ မ​ေတာ္​တဆထိခိုက္​ဒဏ္​ရာရမႈက​ေန ကူးစက္​ႏိုင္​တဲ့ ျဖစ္​ႏိုင္​​ေခ်က ၀.၃% ​ေလာက္​႐ွိပါတယ္​။ လူ ၁ေထာင္ မွာ ၃​ေယာက္​​ေလာက္​​ေတာ့ကူးတတ္​ပါတယ္​။ ဘာ​ေၾကာင္​့အပ္​က​ေနတစ္​ဆင္​့ ကူးစက္​တာနည္​းသလဲဆို​ေတာ့ လူရဲ႕အ​ေရျပားမွာအလြာအမ်ားႀကီး႐ွိတယ္​။ အပ္​က Elastic Fiber Layer ႀကီးကိုျဖတ္​ၿပီးမွ အသားထဲကို​ေရာက္​တာဆို​ေတာ့ Elastic Fiber ​ေတြကအပ္​မွာကပ္​​ေနတဲ့​ေသြး​ေတြကိုညႇစ္​ၿပီး ဖယ္​လိုက္​သလိုျဖစ္​​ေတာ့ အသားထဲကိုဝင္​သြားတာ နည္​းသြားတယ္​။ ဒါ​ေၾကာင္​့မို႔ အ​ေခါင္​းမပါတဲ့ အခြၽန္​နဲ႔စူးလို႔႐ွိရင္​ မ်ား​ေသာအားျဖင္​့ ​ေၾကာက္​စရာ​ေကာင္​း​ေလာက္​​ေအာင္​ ကူးစက္​ႏိုင္​မႈ အလားအလားသိပ္​မ႐ွိပါဘူး။ ဒါ​ေပမယ္​့ အ​ေခါင္​းပါတဲ့​ေဆးထိုအပ္​လိုဟာမ်ိဳး အသားထဲဝင္​သြားရင္​ သူကအလယ္​မွာ အ​ေခါင္​း​ေပါက္​ပါ​ေတာ့ အ​ေခါင္​း​ေပါက္​ထဲမွာ​ေသြးက​ေနႏိုင္​တာကိုး။ အဲတာမ်ိဳးဆိုရင္​​ေဆာ့ နည္​းနည္​းသတိထားရပါမယ္​။ အခြၽန္​အတက္​ပါတဲ့ပစၥည္​းနဲ႔ စူးမိလို႔႐ွိ႐င္​​ေတာ့ ျဖစ္​ျဖစ္​ခ်င္​းမွာ Local Management လို​ေခၚတဲ့ ျဖစ္​တဲ့​ေနရာကို ​ဆပ္​ျပာနဲ႔​ေရ ႏိုင္​ႏိုင္​​ေဆး​ေပးပါ။ အဲတာဆိုရင္​ ​ေတာ္​ရံုတန္​ရံု ဗိုင္​းရပ္​(စ္​)ပိုးက အဲဒီဟာနဲ႔​ေတြၿပီး ​ေသသြားႏိုင္​ပါတယ္​။ ပိုးကူးစက္​ခံရမႈဟာ အထဲကိုဝင္​သြားတဲ့ ပိုးပမာဏ​ေပၚမူတည္​ပါတယ္​။ အဲဒါက​ေတာ့ ဝင္​သြားတဲ့ဆူးဟာ လံုးပတ္​ဘယ္​​ေလာက္​ႀကီးတယ္​၊ အဲဒီဆူးမွာ​ေပ​ေနတဲ့​ေသြး ဘယ္​​ေလာက္​မ်ားသလဲပၚမူတည္​တာ​ေပါ့။ အဲဒီလိုျဖစ္​သြားရင္​ ကူးစက္​ခံရႏိုင္​တဲ့ အႏၱရာယ္​ဘယ္​​ေလာက္​႐ွိတယ္​ဆိုတာ ခန္​႔မွန္​းတိုင္​းတာျခင္​းဆိုတဲ့ Risk Assessment ဆိုတာလုပ္​ရပါတယ္​။

အဲ့တာက​ေတာ့ ဘယ္​လိုဟာမ်ိဳးက​ေတာ့ အႏၱရာယ္​႐ွိတဲ့ အလားအလာ၊ အလယ္​အလတ္​႐ွိတယ္​၊ ဘယ္​လိုဟာမ်ိဳးက​ေတာ့ အႏၱရာယ္​႐ွိတဲ့ အလားအလာနညး္​တယ္​ စသည္​့ျဖင္​့​ေပါ့။ အႏၱရာယ္​႐ွိတဲ့ အလားအလာမ်ားတယ္​ဆိုရင္​ ဗိုင္​းရပ္​(စ္​)ပိုးပြားမ်ားမႈကို ဟန္​႔တား​ေစတဲ့ ​ေဆးတိုက္​တာ​ေတြ႐ွိပါတယ္​။ သို႔​ေသာ္​မ​ေသာက္​ခင္​မွာ အ​ေျခံဆန္​းစစ္​မႈလုပ္​ရမယ္​။ တတ္​ကြၽမ္​းနားလည္​တဲ့သူနဲ႔ ​ေဆြး​ေႏြးအၾကံ​ေပးမႈ ခံယူရပါမယ္​။ မူလကတည္​းက HIV ပိုးကူးစက္​မခံထားရမွ ​ေသာက္​လို႔ရပါမယ္​။ မ်ား​ေသာအားျဖင္​့ အလုပ္​ခြင္​မွာ ဥပမာ အထည္​ခ်ဳပ္​စက္​ရံုလိုဟာမ်ိဳးမွာဆိုရင္​ အပ္​စူးတာျဖစ္​​ေကာင္​းျဖစ္​ႏိုင္​တယ္​။ ဒါကလည္​း အပ္​မွာ​ေပ​ေနတဲ့​ေသြးက မ​ေျခာက္​ခင္​ ​ေနာက္​တစ္​​ေယာက္​ကို ခ်က္​ခ်င္​းစုူးသလားဆိူတဲ့အ​ေပၚမူတည္​ပါတယ္​။ သီအိုရီအရ စဥ္​းစားၾကည္​့ရင္​ ​ေသြးမ​ေျခာက္​ခင္​မွာစူးရင္​ အႏၱရာယ္​႐ွိပါတယ္​။ အဲဒီလိုျဖစ္​လာရင္​ ဘယ္​လိုစူးခဲ့တယ္​ဆိုတာကို ဆန္​းစစ္​ဖို႔လိုပါတယ္​။ အ​ေရးအႀကီးဆံုးက ထိခိုက္​ဒဏ္​ရာရလာရင္​ ဒဏ္​ရာရတဲ့​ေနရာကို ဆပ္​ျပာနဲ႔ ​ေရႏိုင္​ႏိုင္​​ေဆးရင္​၊ အရက္​ပ်ံနဲ႔ ပြတ္​လိုက္​ရင္​​ေရာဂါ​ေတာ္​​ေတာ္​မ်ားမ်ားမရႏိုင္​ပါဘူး။

ဒါကို စိတ္​မခ်လို႔ ထိခိုက္​ဒဏ္​ရာရၿပီး​ေနာက္​ ARV ​ေဆး​ေပးဖို႔က​ေတာ့ ​ေဆးဘက္​ဆိုင္​ရာဝန္​ထမ္​း​ေတြက လိုအပ္​ရင္​​ေပးတယ္​။ အ​ေကာင္​းဆံုးက​ေတာ့ ဒီ​ေဆး​ေတြကိုျဖစ္​ျဖစ္​ခ်င္​း ၄နာရီအတြင္​းမွာ​ေသာက္​ရင္​ အ​ေကာင္​းဆံုးပါပဲ။ ၇၂နာရီ​ေက်ာ္​ရင္​ ​ေဆးကအာနိသင္​မ႐ွိဘူး။ အမ်ားစုက​ေတာ့ ၂၄နာရီအတြင္​းမွာ ရ​ေအာင္​​ေသာက္​ရမယ္​။ ဒါ​ေတာင္​ရာနႈန္​းျပည္​့ ကာကြယ္​ႏိုင္​မွာတာ​ေတာ့မဟုတ္​ပါဘူး။ ကိုယ္​ထဲကိုဝင္​လာတဲ့ ဗိုင္​းရပ္​(စ္​)ပိုး အ​ေရအတြက္​ကို ​ေဆးနဲ႔ျပန္​ခ်​ေပးတာ၊ ဘာျဖစ္​လို႔ရာနႈန္​းျပည္​့ ကာကြယ္​ႏိုင္​တာ မဟုတ္​သလဲဆိုရင္​ (၁) ဝင္​လာတဲ့ ဗိုင္​းရပ္​(စ္​)ပိုးရဲ႕ အမ်ိဳးအစားဟာ ကြၽန္​​ေတာ္​တို႔​ေပးတဲ့​ေဆးနဲ႔ ကိုက္​ညီတယ္​၊ မညီဘူးဆိုတာပဲ။ အခု​ေခတ္​မွာ ​ေဆး​ေတြက ဘာ​ေဆး​ေပး​ေပး။ အလြယ္​တကူလူ​ေတြက ဝယ္​​ေသာက္​​ေန​ေတာ့ ဝင္​လာတဲ့ဗိုင္​းရပ္​(စ္​)ပိုးက ​ေဆးယဥ္​တဲ့ပိုးျဖစ္​ရင္​ ဒီ​ေဆး​ေသာက္​လို႔ ကာကြယ္​မႈမ​ေပးႏိုင္​ပါဘူး။ ဒါ့အျပင္​ ဗိုင္​းရပ္​(စ္​)ပိုးပြားမ်ားမႈကို ဟန္​႔တား​ေစတဲ့​ေဆး​ေတြမွာလည္​း ​ေဘးထြက္​ဆိုက်ိဳး​ေတြ႐ွိပါတယ္​။

(၂) ကသူမွာလည္​း​ေဘးထြက္​ဆိုးက်ိဳး႐ွိပါတယ္​။ ​ေဆး​ေသာက္​လို႔ရတဲ့အက်ိဳးနဲ႔ ​ေနာက္​ဆက္​တြဲဆိုးက်ိဳးကို ယွည္​ၾကည္​့ဖို႔လိုပါတယ္​။ ဥပမာ- အႏၱရာယ္​႐ွိတဲ့ အျပဳအမႈ ဆက္​လုပ္​​ေနတဲ့ လူ​ေတြမွာ ကြၽန္​​ေတာ္​တို႔​ေပးတဲ့​ေဆးက ရက္​၃၀စာပဲျဖစ္​ၿပီး၊ သူ႔အ​ေနနဲ႔ဗိုင္​းရပ္​(စ္​)ပိုးပြားမ်ားမႈကို ဟန္​႔တား​ေစတဲ့ ​ေဆးကို ခဏ​ေလးပဲရသြားတာျဖစ္​ပါတယ္​။ HIV ပိုးကသူ႔ရဲ႕႐ွင္​သန္​မႈအတြက္​ မ်ိဳး႐ိုးဗီဇ ​ေျပာင္​းလဲျခင္​း​ေတြလုပ္​ႏိုင္​တဲ့ စြမ္​းရည္​​ေတြ႐ွိပါတယ္​။ ဥပမာ- HIV (+) ျဖစ္​တဲ့သူရဲ႕ ခႏၶာကိုယ္​ထဲမွာ တစ္​ရက္​ကို ဗိုင္​းရပ္​(စ္​)ပိုး သန္​း​ေပါင္​း ၁၀​ေက်ာ္​ပြားပါတယ္​။ အဲဒီပိုးမ်ားရဲ႕ ၂၀% ဟာ နဂိုမ်ိဳး႐ိုးဗီဇနဲ႔နည္​းနည္​းကြာပါတယ္​။ သူက အမ်ားႀကီးပြားရတာ​ေၾကာင္​့ ဗိုင္​းရပ္​(စ္​)ပိုးရဲ႕​ေသြားထဲမွာ ႐ွင္​သန္​ႏိုင္​မႈကတိုပါတယ္​။ ဒါ​ေၾကာင္​့​ေဆး​ေသာက္​တဲ့သူက တစ္​ရက္​​ေဆး​ေသာက္​ပ်က္​ၿပီဆိုရင္​ ​ေဆးယဥ္​ပါးမႈျဖစ္​ပါတယ္​။ ကြၽန္​​ေတာ္​တို႔က တစ္​လ​ေလာက္​ပဲ ခြင္​့ျပဳခ်က္​ရထားသလို၊ တကယ္​လို႔သာ ​ေနာက္​ပိုင္​း အဲဒီ​ေဆးက မကာကြယ္​ႏိုင္​ဘူးဆိုရင္​ သူတို႔ကိုယ္​ထဲကပိုးက ​ေဆးယဥ္​ပါးမႈျဖစ္​သြားႏိုင္​ပါတယ္​။ ဒီ​ေဆး​ေတြက အသည္​းတို႔ ကလီစာတို႔ကတစ္​ဆင္​့ စြန္​႔ထုတ္​​ေခ်ဖ်က္​တာဆို​ေတာ့ အဲ့ဒီအဂါၤ​ေတြကို အလုပ္​ပိုလုပ္​​ေစတယ္​။

နဂိုကတည္​းက အသည္​းမ​ေကာင္​းတဲ့သူ အဲ့ဒီ​ေဆး​ေပးလိုက္​ရင္​ ဗိုင္​းရပ္​(စ္​)ပိုးကအသည္​းကိုထိခိုက္​ၿပီး ​ေသသြားႏိုင္​ပါတယ္​။ ​ေဆးကျပင္​းတာကို​ေျပာျပတာပါ။ ​ေ႐ွ႕မွာ​ေျပာသလို စက္​ရံု၊ အလုပ္​ရံု​ေတြမွာ မ​ေတာ္​တဆထိခိုက္​ဒဏ္​ရာ ရရင္​အ​ေရးအႀကီးဆံုးက ​ေ႐ွးဦးသူနာျပဳစု​ေပးျခင္​းပါ။ ဆပ္​ျပာနဲ႔​ေရနဲ႔ ႏိုင္​ႏိုင္​​ေဆးလို႔ရရင္​​ေဆးလိုက္​ပါ။ ဒါမွမဟုတ္​ရင္​ အရက္​ပ်ံစတဲ့ တစ္​ခုခုနဲ႔ ပြတ္​သပ္​လိုက္​ပါ။ ၿပီးလို႔႐ွိရင္​ ဟိုလူက HIV (+)ျဖစ္​တာ ​ေသျခာသိ​ေနတယ္​လို႔​ေျပာရင္​ ႏွစ္​သိမ္​့​ေဆြး​ေႏြးပညာ​ေပးျခင္​း လုပ္​ဖို႔လိုပါတယ္​။ ျဖစ္​ႏိုင္​ရင္​​ေတာ့ ရန္​ကုန္​ျပည္​သူ႔​ေဆးရံုႀကီး၊ အင္​းစိန္​​ေဆးရံု၊ ​ေျမာက္​ဥကၠလာပက်န္​းမာ​ေရးဌာန စတာ​ေတြမွာ႐ွိတဲ့ က်န္​းမာ​ေရးဌာန ခုခံအားႏွင္​့ ကာလသား​ေရာဂါတိုက္​ဖ်က္​​ေရးစီမံခ်က္​ ​ေဆးခန္​း​ေတြမွာ ႏွစ္​သိမ္​့​ေဆြး​ေႏြးပညာ​ေပးမႈ ခံယူႏိုင္​ပါတယ္​။ HIV (+)ျဖစ္​တာနဲ႔ လူတကာလွည္​့ၿပီး ​ေၾကညာ​ေနတာမဟုတ္​တာ၊ သာမန္​လူ​ေတြက သိဖို႔ခဲယဥ္​းပါတယ္​။ ​ေဆးဘက္​ဆိုင္​ရာဝန္​ထမ္​း​ေတြအ​ေနနဲ႔ (+)ျဖစ္​တယ္​လို႔ သိတဲ့သူကိုပဲမဲၿပီးလုပ္​​ေနလို႔႐ွိရင္​ မသိတဲ့သူ​ေတြထံ ​ေရာဂါကူးတာ အမ်ားႀကီးျဖစ္​ႏိုင္​တယ္​။ လူတိုင္​းကို ႐ွင္​းျပခ်င္​တာက ​ေဝဒနာ႐ွင္​တိုင္​းကို အသိပညာျပည္​ျပည္​့ဝဝ​ေပးၿပီး ​ေစာင္​့​ေရွာက္​ဖို႔လိုပါတယ္​။ ​ေရာဂါပိုးဟာ ကိုယ္​ထဲကိုဝင္​သြားၿပီးမွ ကာကြယ္​ဖို႔ဆိုတာ အလြန္​ခက္​ခဲတဲ့ အလုပ္​တစ္​ခုပဲ ျဖစ္​ပါတယ္​။

အပိုင္​း ၄ ကို​ေစာင္​့​ေမ်ာ္​ဖတ္​​ေပးၾကပါဦး။
ဗဟုသုတတစ္​ခုရ႐ွိမယ္​လို႔​ေမ်ာ္​လင္​့ပါတယ္​။

@ahtaroo
MSC- 004
Photo Credit; google image