Bitwa pod Waterloo 1815 - Ostatnia szansa Napoleona - Farma La Haye Sainte i Hougoumont

Po przegranej kampanii w 1814 roku i obalenia Napoleona przez koalicję antyfrancuską cesarz francuzów został zesłany na Elbę — wyspę leżącą w pobliżu półwyspu apenińskiego. Zesłany na nią 3 maja 1814 roku przez koalicję uciekł z niej w lutym 1815 roku. Niedługo później wylądował wraz z małym oddziałem na południu Francji w zatoce Juan. Rozpoczął trzytygodniową podróż do stolicy nazywanym "lotem orła". W miarę postępów kolejne miasta przyłączały się do Napoleona, a także żołnierze francuscy przechodzili na stronę wygnanego cesarza. Ludwik XVIII — przywrócony przez koalicję król Francji wysłał przeciwko Napoleonowi wojsko pod dowództwem marszałka Michaela Neya, który jednak nie wykonał rozkazu króla, a przyłączył się do zwycięskiego pochodu Napoleona. Dnia 20 marca 1815 roku dotarł do Paryża, gdzie dzień wcześniej król Ludwik XVIII uciekł ze stolicy. Niedługo po ponownym przejęciu władzy wiedział doskonale, że ma całą Europę przeciw sobie. Z południa Hiszpanie, z zachodu Rosję, Austrię i na północ stacjonujące na terenie Belgii wojska brytyjskie pod dowództwem księcia Wellingtona i pruskie pod dowództwem feldmarszałka Blüchera. Napoleon, wiedząc, że koalicja, ma miażdżąca przewagę nad Francją, musiał rozbić armie koalicji po kolei, i pierwszym krokiem była kampania w Belgii i cel rozbicia wojsk brytyjskich, pruskich i armii Hanoweru, Zjednoczonych Niderlandów.

• Pozycje armii koalicji antyfrancuskiej

Początki kampanii

Dnia 16 czerwca doszło do starcia pod Quatre Bras pomiędzy wojskami Wellingtona a wojskami marszałka Ney, w bitwie wojska francuskie miały za zadanie odeprzeć anglików i wejść na tyły armii pruskiej walczącej pod Ligny, jednak z powodu przewagi wojsk Wellingtona i licznych nieporozumień pozostałych dowódców, armia Bluchera cudem uniknęła całkowitego rozbicia i a pruski marszałek dostania się do niewoli. Generał d’Erlon w wyniku wielu sprzecznych rozkazów i chaosu w sztabie nie zdążył dotrzeć ani na pod Quatre Bras, ani pod Ligny. W ten sposób nie zostało wykonane uderzenie mające oskrzydlić i rozbić armię pruską. W wyniku bitwy pod Quatre Bras pruska armia zdołała się wycofać i utrzymywać dalszą możliwość współdziałania z wojskami Wellingtona.

• (Źródło grafiki-wikimedia.org)

Bitwa pod Waterloo i Wavre

18 czerwca, dwa dni od starć pod Quatre Bras i Ligny doszło do decydującej w tej kampanii bitwy w pobliżu miejscowości Waterloo. Początkowo w bitwie walczyły wyłącznie wojska Wellingtona, a dopiero później na pole bitwy dołączyli Prusacy, którzy przesądzili o przegranej Napoleona. Już po dwóch wygranych bitwach Napoleon posłał marszałka Grouchego z 30000 ludzi, aby ścigał pobitych prusaków i uniemożliwić im połączenie się z Wellingtonem. Rankiem 18 czerwca francuskie oddziały zaczęły formować szyk bojowy, by rozpocząć atak na pozycje Wellingtona. Armia Wellingtona na prawnym skrzydła opierała się o zabudowania Hougoumont dowodzona przez lorda Hilla, centrum o farmę La Haye Sainte pod dowództwem księcia Orańskiego, natomiast lewe skrzydło pod dowództwem gen. Pictona było słabsze od centrum i prawej flanki, jednak teren od wschodu był ograniczony gęstym lasem, który ograniczał działania manewrowe armii francuskiej. Łącznie w armii księcia Arthura Wellesleya było około 68 tysięcy ludzi. Słabym punktem sił anglików była tylko jedna droga odwrotu, prowadząca na Brukselę, przebiegająca przez gęsty las.

Wojska Napoleona liczyły w bitwie około 72 tysięcy ludzi, wraz z starą gwardią, wraz z dywizją grenadierów, 4 bateriami artylerii konnej i 9 bateriami artylerii pieszej. W skład armii wchodził nawet szwadron szwoleżerów- lansjerów polskich.

• (Źródło grafiki-argunners.com)

Walki o Hougoumont

Napoleon nie czekał długo z rozpoczęciem ataku na pozycje sprzymierzonych. Przed południem o godzinie 11:30 rozpoczęto ostrzał artyleryjski prawego skrzydła pod zabudowaniami Hougoumont. Ostrzał był mało skuteczny, a pociski po porannej ulewie grzęzły w błocie. Szturm na zabudowania natknął się na bardzo silny opór. Francuzi do szturmu na umocnione pozycje wyznaczyli piechotę liniową i lekką piechotę, która miała za zadanie atakować z obu stron umocnione gospodarstwo. W czasie ataku piechota liniowa została przetrzebiona bateriami brytyjskiej artylerii, jednak w mimo ogromnej przewagi wojsk francuskich, atak został tymczasowo odparty przy pomocy pułku gwardii królewskiej.

W drugim szturmie na zabudowania Hougoumont doszła do walki dywizja gen. Froya, którego celem ataku były zabudowania gospodarstwa i przełamanie ważnej linii obrony w ataku na prawą flankę. Mimo miażdżącej przewagi francuzów zabudowania wraz z zameczkiem były utrzymywane przez żołnierzy brytyjskich i wsparciu pułku gwardii królewskiej. W ważnym momencie walk o gospodarstwo została wyważona brama, która blokowała wejście do zabudowań Brytyjczyków, jednak mimo tego atak został krwawo odparty w walce na bagnety. Już pierwszy atak francuzów, mimo ogromnej przewagi był pierwszym przegranym starciem z przeciwnikiem.

• (Źródło grafiki-123rf.com)

Jeszcze potężniejsze uderzenie było przygotowane na lewą flankę, której przełamanie i zablokowanie jedynej drogi odwrotu mogło się skończyć katastrofą dla armii księcia Wellingtona. Zostało ono poprzedzone silnym ostrzałem artyleryjskim i potężnym atakiem marszałka Neya. W tym czasie marszałek Grouchy walczył pod Wavre z III korpusem pruskim pod Wavre generała Thielmanna. Przed atakiem został schwytany huzar wiozący wiadomość do Wellingtona o zbliżaniu się pruskiego korpusu Bulowa w pobliże szosy brukselskiej, tam, gdzie walczyła grupa armii gen. Pictona. Napoleon posłał do Grouchego gońca z rozkazem, aby zawracał na miejsce bitwy pod Waterloo, jednak rozkaz dotarł prawie 7 godzin później co przeważyło o klęsce Napoleona w jego ostatniej bitwie.

Niedługo po godzinie 13 ruszył atak marszałka Ney, którego celem było przełamanie pozycji wojsk generała Pictona i zdobycie Mont Saint Jean. W czasie potężnego ataku zginął gen. Picton, który później, prowadził przeciwnatarcie a obrona wojsk sprzymierzonych, wisiała na włosku. Wkrótce pod atak dostała się umocniona farma La Haye Sainte, jednak obrońcy odparli atak. Dywizja gen. Marcogneta zepchnęła brygadę gen. Bylandta w kierunku Mont Saint Jean i z wielkim trudem zdołał załatać luki w armii sprzymierzonych. Niedługo później z pomocą pozostałych brygad wytrzymały szaleńcze tempo natarcia. W Brytyjskim centrum i opartych o nie umocnień na farmie La Haye Sainte było coraz ciężej, gdy do ataku ruszyły 4 pułki kirasjerów gen. Wathiera.

• (Źródło grafiki-Wordpress.com)

Walki o La Haye Sainte

Głównym celem było przełamanie centrum, a na drodze do celu stało przełamanie umocnionej farmy La Haye Sainte. Mimo kolejnych szturmów i posłania większej liczby żołnierzy jednak kryjący się w zabudowaniach strzelcy wyborowi z Królewskiego Legionu Niemieckiego. Ta jednostka używała precyzyjnych karabinów precyzyjnych o wyjątkowej jak na tamte czasy celności oraz skuteczności. Używany przez legion karabiny Bakera z lufą gwintowaną posiadał duży zasięg celności, a także mógł oddać około 2-3 strzałów na minutę, przez co mała liczba żołnierzy na umocnionym gospodarstwie mogła skutecznie odpierać wielkie szturmy na ich pozycję. Jegrzy ( Jäger-niem-myśliwy) z legionu niemieckiego uchodzili za specjalistów w walce w rozproszeniu, a także potrafili siać śmierć wśród wrogich oficerów dzięki uzbrojeniu i umiejętności precyzyjnego strzelania. Wysłana zwykła piechota do ataku na umocnione gospodarstwo podobnie jak w zabudowaniach Hougoumont była krwawo odpierana mimo przewagi francuzów. Mimo posiadania około 60 sztuk amunicji na 1 strzelca obrońcy potrafili tak skutecznie odpierać ataki, że Napoleon szacował ich liczbę na 10000 ludzi! Dopiero o godzinie 18 ostatni obrońcy wycofali się, gdy na teren farmy wdarła się francuska piechota.

Sytuacja po godzinie 16

• (Źródło grafiki-britishbattles.com)

Przed godziną 16 marszałek Ney przygotował potężne uderzenie jazdy, które miało przełamać piechotę brytyjską. Uderzenie napotkało najeżone bagnetami czworoboki piechoty i mimo zażartych walk Brytyjczycy utrzymali pozycje, jednak sytuacja dla wojsk sprzymierzonych zaczęła się coraz bardziej pogarszać. Przed godziną 17 zaczęły przybywać od wschodu pierwsze jednostki z pruskiego korpusu Bülowa z 25000 piechoty, 3 tysiącami kawalerii z 88 dział. W krótkim czasie Francuzi byli zmuszeni do wysłania coraz większej liczby żołnierzy do odparcia natarcia prusaków od wschodu. W miarę upływu czasu na pole bitwy docierało coraz więcej żołnierzy. Już o godzinie 18 armia pruska miała przewagę nad armią francuską, jednak Napoleon potrzebował więcej czasu, by ostatecznie rozbić armię Wellingtona. W walkach o miejscowość Plancenoit Napoleon chciał związać jak najdłużej w walkach ulicznych korpus Bülowa. W tym celu Napoleon posłał do ataku młodą gwardię w liczbie 4500 ludzi pod dowództwem gen. Duhesme'a. Atak gwardii na krótki czas skutecznie odparł IV korpus Bülowa na odległość kilkuset metrów.

O godzinie 19:30 Napoleon rzucił do ataku gwardię, by ostatecznie rozbić wojska Wellingtona. Miejsce ataku było wyznaczone między Hougoumont a La Haye Sainte. Korpusy Reille'a i d'Erlona miały za zadanie wiązać resztę sił angielskich i pruskich, a także umożliwić gwardii atak bez przeszkód i rozbicie Wellingtona na oczach prusaków. Czekał także, aż korpus marszałka Grouchego powróci i rozbije także wojska feldmarszałka Blüchera atakiem za ich plecami. Krótko po 19:30 do korpusu Bülowa dołączył korpus von Zietena.

Klęska

• (Źródło grafiki-britishbattles.com)

Krótko przed godziną 20 napór francuskiej gwardii był tak silny, że sytuacja Brytyjczyków wydawała się beznadziejna i było kwestią czasu nim wyczerpane wojska księcia Wellingtona zostaną doszczętnie rozbite. Jednak coraz większy napór wojsk pruskich zadecydował klęsce, a niedługo później mimo początkowych sukcesów atak gwardii ostatecznie się załamał. Armia francuska zaczęła uciekać w popłochu. Prusacy i Brytyjczycy ruszyli za uciekającymi wojskami Napoleona. Jedynie gwardia cesarska nie uległa panice i cofała się w uporządkowaniu. Jednak pod sam koniec bitwy zostali otoczeni. 1 batalion 1 pułku strzelców pieszych gwardii gen. Cambronne'a nie złożyła broni i walczyła do końca.

Przegrana pod Waterloo doprowadziła do ponownej abdykacji Napoleona. Już po abdykacji jako brytyjski więzień został zesłany na wyspę św. Heleny położonej na Oceanie Atlantyckim.

Przebieg bitwy-animacja