W poszukiwaniu nowych doznań estetycznych

Przy okazji tego tekstu zagrać muszę w otwarte karty. Otóż jeśli w muzyce szukacie wyłącznie ładnych melodii, chwytliwych kompozycji, bądź zapadających w pamięć motywów, jeśli sięgając po muzykę rockową, liczycie na czadowe riffy, skoczne, rytmiczne dźwięki gitary, czy przyjemne, lekkie, acz energetyczne pioseneczki w sam raz do posłuchania gdzieś w trakcie codziennej drogi autem z domu do pracy, to już w tej chwili możecie przyjąć, że wszystko co postaram się opisać w tym artykule, zwyczajnie nie jest dla was.

Henry Cow, choć w istocie stanowi doskonałą furtkę do zainteresowania się muzyką awangardową, wymaga od słuchacza zdecydowanie więcej, niż większość innych, nawet mocno eksperymentalnych grup rockowych. O ile w twórczości zespołów takich jak choćby King Crimson czy Soft Machine, wielu słuchaczy odszukać będzie w stanie, pomiędzy kolejnymi nawałnicami dziwacznych dysonansów, sporą ilość wdzięcznych, "lekkostrawnych" i przyjemnych motywów, o tyle w muzyce Henryka nawet nie ma sensu się takowych doszukiwać, marny to trud. Dyskografia tej grupy, to przede wszystkim, przepełnione znakomitą wirtuozerią, najwyższych lotów srogie, acz wymagające grańsko.

Pamiętam, że moje pierwsze zetknięcie z Henrykiem, wprawiło mnie w prawdziwe osłupienie. Nagranie na które trafiłem [link], było dla mnie czymś tak nowym i odświeżającym, że już od pierwszego odsłuchania wiedziałem, że oto stałem się wielkim jego fanem. To co muzycy w czasie występów robili ze swoimi instrumentami, wydało mi się po prostu niesamowite, z resztą...

Rzućcie okiem tylko na to nagranie, na to co wyprawia Chris Cutler ze swoją perkusją, w jak głębokim skupieniu, z jakim zaangażowaniem muzycy kreują swój własny, niepowtarzalny muzyczny spektakl. Dla mnie "Beautiful as the Moon" stanowiło jedynie początek naprawdę niezwykłej drogi. Henry Cow to jedna z tych nielicznych grup, która zdołała prawdopodobnie już na zawsze zmienić moją wizję tego, czym właściwie muzyka jest i czym być może. Henry Cow przedefiniowało dla mnie pojęcia, wiele nauczyło w kwestii tego, jak muzyki słuchać i jak ją przeżywać.

Fred Frith

A cała ich historia zaczęła się w roku 1967, kiedy niejaki Fred Frith rozpoczął swoje studia na uniwersytecie w Cambridge. Tam poznał on utalentowanego multiinstrumentalistę Tima Hodgkinsona. Połączyło ich niezwykle swobodne podejście do muzyki, potrzeba ciągłych poszukiwań i eksperymentów. Oboje swoje wzorce czerpali od wielu współczesnych twórców muzyki awangardowej, ze szczególnym uwzględnieniem Franka Zappy oraz Johna Cage'a.

Łatwo w grze, a właściwie w podejściu do gry Freda Firtha usłyszeć inspiracje dorobkiem właśnie tych dwóch muzyków. Fred jest prawdziwym wirtuozem gitary, niezwykle pomysłowym i twórczym, a przy tym niezwykle płodnym, dziś jego nazwisko odnaleźć możemy na przeszło pięciuset albumach.

Poza muzyką nagraną wspólnie z Henry Cow zdecydowanie warte uwagi są jego solowe dokonania, jak i wydawnictwa licznych projektów, w których uczestniczył. Swoje gitary konstruował zwykle sam. Często wykorzystywał przy tym rozmaite, pomysłowe modyfikacje, grał nieraz przy użyciu licznych, często losowych przedmiotów. Dla wydobycia konkretnych dźwięków wykorzystywał smyczki, pałeczki od perkusji albo... Pędzle... Kamienie... Kawałki szkła, łańcuchy, suszoną fasolę, ryż, bądź wiele innych napotkanych przez siebie przedmiotów. W późniejszych latach zaczął on używać licznych samplerów, obsługiwanych przy pomocy pedałów. Zapętlał on nimi uzyskane przez siebie dźwięki tworząc z ich pomocą niezwykle skomplikowane wariacje.

W jednym z moich wcześniejszych artykułów na Steemit nazwisko Freda Fritha już się pojawiło. W którym? Wspominałem o nim przy okazji mojego opracowania dyskografii Johna Zorna, Frith był bowiem wieloletnim basistą legendarnej grupy Naked City. Sam John Zorn często z resztą współpracował z Fredem, saksofon Zorna usłyszeć można na licznych jego albumach. Wiele z eksperymentalnych pyt Freda ukazało się zresztą nakładem wytwórni muzycznej Tzadik. Fred Frith niewątpliwie w czasie swojej kariery podołał wyznawanym wzorcom, zapisując się złotymi zgłoskami na kartach historii muzyki awangardowej.

Początki

Wracając jednak do Henry Cow. Oto i w roku 1968 grupa zaczęła dawać już swoje pierwsze koncerty. Jeden z nich zagrali oni podczas Balu Architektów w Homerton College, jako support grupy Pink Floyd. Poza Fredem i Timem, Henry Cow stanowił również David Attwooll na perkusji, Rob Brooks z gitarą rytmiczną oraz basista i perkusista Andrew Powell. Ostatni wymieniony, Andrew, studiował w tamtym czasie muzykę w King's College, a jego profesorem był ceniony kompozytor i pianista Roger Smalley.

Profesor Smalley mocno zainteresował się grupą, on to właśnie zaprezentował młodym muzykom wiele nagrań Franka Zappy, Captaina Beefhearta, czy rozmaitych grup zaliczanych do tak zwanej sceny Canterbury. Wkrótce, właśnie ze względu na silne powiązania stylistyczne, personalne oraz ideologiczne z tą ostatnią grupą, Henry Cow, mimo że wywodzące się z Cambridge, zaliczane będzie właśnie do wspomnianej sceny Canterbury, stając się wręcz zespołem definiującym to, czym ona faktycznie jest.

Grupa przez jakiś czas intensywnie koncertowała, biorąc udział w licznych festiwalach i konkursach, często w asyście rozmaitych artystów. Jednym z nich był Ray Smith, którego zadaniem w czasie koncertów było... Prasowanie ubrań. Nieraz odczytywał on też w rytm muzyki jakieś swoje kwestie, stanowił zdaniem grupy osobę w pewien sposób dopełniającą to, co chcieli zaprezentować. Ray zaprojektował wkrótce okładki trzech pierwszych albumów grupy. Wszystkie okładki tych trzech wydawnictw przedstawiały wykonane przez niego skarpety - wszystkie w innym kolorze, dobranym przez Raya do temperamentu prezentowanej na poszczególnych wydawnictwach muzyki.

Z czasem Henry Cow zaczęło przykuwać coraz większą uwagę licznych wytwórni płytowych. Ostetecznie, po wielu negocjacjach grupa zdecydowała się podpisać kontrakt z niedawno powstałą wytwórnią Virgin Records w maju roku 1973. Niedługo po tym muzycy weszli do studia, w celu nagrania swojego debiutanckiego albumu.

Leg-End

Po dwóch tygodniach ciężkiej pracy, album był gotowy (aby posłuchać, kliknij w skarpetę) Nagrany został zaś w składzie:

Album zebrał na start oczywiście szereg pozytywnych ocen, nic z resztą dziwnego. Z perspektywy czasu nie sposób nie nazwać go przełomowym, dla samej grupy jak i dla całej historii muzyki w ogóle. Trudno o wydawnictwo, o charakterze tak buntowniczym w jego gatunku, trudno o twórców jednocześnie tak zaawansowanych technicznie, zorganizowanych, a przy tym bezkompromisowych i radykalnych, jak w przypadku właśnie płyty Leg-end.

Choć może kolejne albumy grupy stanowiły kolejne kroki na przód w drodze do osiągnięcia swego rodzaju muzycznego absolutu dla grupy, a Leg-end wydaje się muzycznie być jedynie początkiem tej drogi, pozostaje on wciąż mojemu sercu zdecydowanie najbliższy. Niesamowicie uwielbiam słuchać Leg-end, przez jego... Chaotyczną strukturę. Chaotyczną jednak pozornie. Właśnie! Wiele albumów awangardowych twórców zdaje się być dla mnie często w pewien sposób niedostępna, nieraz zbyt trudna. Leg-end pomimo swojego niesamowitego skomplikowania, zagmatwania, całego tego radykalizmu pozostaje dziełem niezwykle, wybitnie wręcz przejrzystym. Serio, chyba nie znam dzieła równie organicznego, świeżego i o dziwo przystępnego, wykazującego przy tym tak wysoki stopień skomplikowania.

Z kolejnymi albumami Henry Cow jest z resztą nie inaczej, jednak to Leg-end właśnie, pozostaje dla mnie tym albumem najbardziej uporządkowanym i przystępnym, przez co na początek szczególnie właśnie tę płytę polecam wszystkim przesłuchać. Myślę, że sprawdzi się ten album dobrze zarówno jako wstęp do twórczości samej grupy, jak i ogólnie muzyki awangardowej, właśnie przez wcześniej wymienione cechy. Oczywiście dla dostatecznie wysokiej jakości doświadczenia zalecam odsłuchać wszystkiego dostatecznie głośno i na porządnym sprzęcie, w muzyce Heńka liczą się w znacznej mierze drobne szczegóły, niezwykły klimat nagrań, coś do czego trzeba na prawdę przysiąść w spokoju, skupieniu i przy sprzyjających odsłuchowi warunkach.

Co do zawartości. Wszystko zaczyna się z totalnie grubej rury. "Nirvana For Mice" to prawdziwy majstersztyk, jeśli chodzi o kompozycje, nastrój, genialną spójność i swobodę z jaką jest ten utwór grany. Fred Frith pytany o ten utwór stwierdził, że przy pisaniu go, oparł się silnie o sposób kompozycji Johna Cage'a, w nim to szukać można inspiracji kierujących Frithem.

To niesamowite jak wiele można zmieścić w niespełna 5 minutowym utworze. Jest tu dziki, nieskrępowany free jazz, klasyczne wzorce, jest Frank Zappa, Cage, jest rock'n'roll, King Crimson, przede wszystkim jest Henry Cow!

...There's a whole section in the middle where it goes into 21/8 and stays there. [Henry Cow] keep messing around with the bottom measure. They keep flipping from 5/8 and 5/4. But, it doesn't sound like the fusion stuff that was starting to happen... This music sounded terribly organic. And when you stripped it back that was when you'd realize how complicated it was.

^{Jakko Jakszyk - Wokalista i gitarzysta grupy King Crimson o Nirvanie}

Utwór drugi - "Amygdala" to zdecydowanie również kolejna, cudowna pozycja na albumie, w zasadzie trudno powiedzieć, by jakikolwiek fragment debiutanckiej płyty Henry Cow nudził, kolejnym po Nirvanie jednak utworem potrafiącym mnie doszczętnie sponiewierać, jest ten z numerkiem 4. Teenbeat, bo o nim właśnie mowa, to już prawdziwa jazda bez trzymanki, mój ulubiony utwór na płycie, coś tak niezwykłego, że aż wierzyć się nie chce, że coś takiego skomponować mógł człowiek. Przesadzam? Posłuchajcie, zrozumcie, zadziwcie się tym niezwykłym misterium. Coś fenomenalnego!

Album kończy pozycja 9. O ile Leg-end to album praktycznie w całości instrumentalny, to w wieńczącym to wydawnictwo utworze "Nine Funerals Of The Citizen King", usłyszeć możemy wszystkich członków zespołu wyśpiewujących mocno nacechowany politycznie tekst, będący pierwszą w karierze zespołu manifestacją wyznawanej przez nich ideologii komunistycznej. Ten aspekt twórczości Henry Cow postaram się opisać jednak w kolejnej części serii.

Niepokój

Krótko po premierze Leg-End grupa ruszyła zorganizowaną przez Virgin trasę, wraz z niemiecką, krautrockową grupą Faust. Na potrzeby tej trasy Henry Cow przygotowało mocno eksperymetalny materiał, oparty na sztuce Szekspira pod tytułem "Burza" (ang. The Tempest). Część z tej muzyki została wykorzystana wkrótce, przy okazji tworzenia drugiego albumu grupy.

Dzięki współpracy z Virgin muzycy mieli okazję poznać również Mike'a Oldfielda. Pomógł on im sporo przy produkcji albumu Leg-End. W listopadzie roku 1973 Henry Cow wzięło za to udział w nagraniu na żywo kultowego "Tubular Bells" Oldfielda na żywo. Oto nagranie: