Życie wielkich umysłów bywa inspirujące, dlatego kontynuje serię Przeładowanie IQ. Jestem pewien, że po przeczytaniu tego artykułu zmotywuje również innych do pracy na rzecz rozwoju naszej cywilizacji - artykułu o kolejnym Nobliście oraz uczestniku piątego Kongresu Solvaya, którym był Max Born.

Co możemy robić, aby rozwijać cywilizacje?

w oparciu o życie i osiągnięcia Maxa Borna

^{Max Reich, Max Born, James Franck i Robert Pohl
[źródło: Wikimedia]}

Młodość

Max Born urodził się 11 grudnia 1882 roku we Wrocławiu (wtedy w Niemczech) był synem specjalisty od anatomii i embriologa Gustava Borna oraz Margarete Kauffmann. Zanim zaczął uczęszczać do gimnazjum König Wilhelm, był on nauczany w domu, ponieważ uważano go za zbyt wątłego, aby uczęszczać do publicznej szkoły.

Po ukończeniu gimnazjum Born rozpoczął swoją przygodę z fizyką. Studiował w paru uniwersytetach: we Wrocławiu, w Heidelberg, w Zurychu i w Göttingen. Kolejne lata spędził na badaniach szczególnej teorii względności, co doprowadziło go do zostania asystentem Hermanna Minkowskiego (jeśli nie wiesz kim jest Minkowski, sprawdź to).

Wojna zmienia plany

Pierwsza połowa XX wieku była trudnym czasem dla ludzkości. Wiele możliwości zostało w tym czasie zmarnowanych. Również Max Born doświadczył podobnego problemu - w 1915 roku zaakceptował ofertę zostania asystentem Maxa Plancka na Uniwersytecie Berlińskim jako profesor nadzwyczajny, lecz I Wojna Światowa zmusiła go do wstąpienia do armii Niemieckiej.

Born został oczywiście włączony do sekcji naukowej armii. Jednak obowiązki żołnierza nie zatrzymały go przed opublikowaniem swojej pierwszej książki, która podsumowywała badania, które zaczął już w Göttingen. To potwierdza, że Max Born potrafił zarządzać swoim czasem.

Mechanika kwantowa po I Wojnie Światowej

W listopadzie 1918 roku dzięki Maxowi Planckowi bohater dzisiejszego odcinka opuścił armię. Rok później Born został profesorem zwyczajnym, najpierw na uniwersytecie we Frankfurcie nad Menem, a następnie w miejscu, które znał już dosyć dobrze - w Göttingen. Uczynił to miejsce jednym z najważniejszych ośrodków w badaniach nad atomem.

Max Born spędził w Göttingen 12 lat, które jak się później okazało były najważniejsze w jego życiu i karierze. Przez te lata współpracował z wieloma wspaniałymi umysłami, ale chyba najbardziej znacząca była współpraca z Wernerem Heisenbergiem (btw. pisałem już o nim, klik).

W 1925 roku Heisenberg wręczył Bornowi jego pierwszą pracę na temat mechaniki kwantowe (do recenzji). Born szybko uświadomił sobie znaczenie tej pracy. Zauważył również, że niektóre własności cząstek z pracy Heisenberga można rozszerzyć na język macierzy. Niedługo po tym Born wraz z Heisenbergiem oraz Pascualem Jordanem sformułowali opis mechaniki kwantowej nazwany później mechaniką macierzową.

Mechanika macierzowa była pierwszym logicznie spójnym sformułowaniem mechaniki kwantowej. Prowadziła do zasady nieoznaczoności i zastąpiła model Bohra.

Nagroda Nobla

Kiedy mechanika macierzowa ujrzała światło dzienne, nie było innego sformułowania mechaniki kwantowej. Do czasu, gdy Erwin Schrödinger sporządził swoją wersję jej opisu za pomocą równania falowego. Był w niej jednak pewien problem - sens funkcji falowej w równaniu. I wtedy do gry wkroczył Max Born, który wytłumaczył jej sens jako prawdopodobieństwo wystąpienia danego stanu cząstki w danym czasie (jest to standardowe wytłumaczenie funkcji falowej po dziś dzień).

To był jeden z powodów, dlaczego Max Born otrzymał Nagrodę Nobla z fizyki w 1954 roku. Jednak jeśli czytałeś moje poprzednie wpisy, szczególnie ten o Heisenbergu, prawdopodobnie wiesz, że Werner Heisenberg otrzymał taką samą nagrodę 22 lata wcześniej i mimo tego, że to dzięki współpracy z Bornem i Jordanem możliwe były odkrycia, za które został nagrodzony, tylko on otrzymał Nagrodę Nobla niedługo po opublikowaniu badań. Heisenberg był świadomy tego, że nagroda powinna powędrować do całej trójki i przez długi czas nie był w stanie napisać do Borna listu ze względu na zły stan sumienia w związku z zaistniałą sytuacją. Noblista z 1932 roku napisał jednak w 1954 roku artykuł, w którym opisał jak wielka była zasługa jego kompanów z Göttingen w sformułowaniu mechaniki macierzowej. Ten artykuł był z pewnością jednym z powodów, dla których Born w końcu otrzymał Nagrodę Nobla.

Późniejsze lata

Jak powiedziałem wcześniej, Max Born był w Göttingen do 1933 roku. Nie opuścił jednak tego miasta z własnej woli. Został zmuszony przez nazistów, którzy usuwali posady naukowców Żydowskiego pochodzenia. Przeprowadził się więc wraz z rodziną do Anglii, gdzie pozostał aż do przejścia na emeryturę w 1953 roku.

Cywilizacja

To jasne, że Max Born wraz z innymi naukowcami, o których pisałem są ważnymi cegiełkami w rozwoju cywilizacji. Wystarczy powiedzieć, że gdyby nie oni prawdopodobnie nie bylibyście w stanie czytać tego artykułu. Jednak osiągnięcie tak wiele jak oni jest - bądźmy szczerzy - prawie niemożliwe. Czy to oznacza, że jesteśmy bezużyteczni dla naszej cywilizacji? Oczywiście, że nie. Jak więc możemy być tak przydatni jak to tylko możliwe?

Nigdy nie wiadomo, co przyniosą nasze teraźniejsze działania w przyszłości. Może staną się kluczowe dla rozwoju świata? Rozważmy mnie jako autora tego wpisu. Jest szansa (zawsze niezerowa), że któryś z moich czytelników (może właśnie Ty) zostanie w przyszłości osobą pokroju Elona Muska, a ja będę miał w tym bardzo niewielką zasługę (lecz również niezerową). Dlaczego użyłem tego przykładu? Chciałem pokazać, że prawie każde nasze działanie może być korzystne dla świata, a my tylko musimy spróbować określić, które mają na to największe szanse.

Max Born i jego wkład w mechanikę kwantową są wielkie. Z pewnością rozwinęło to naszą cywilizację, ale nie zawsze jego praca była należycie doceniana. Wyżej wspominana historia zdobycia przez Borna Nagrody Nobla jest tego doskonałym przykładem - mimo wielkiego wkładu w mechanikę kwantową nagrodę za to otrzymał lata później. Czy to oznacza, że był przez ten czas bezużyteczny dla cywilizacji? Oczywiście, że nie.

Podsumowanie

^{Friedrich Hund, Werner Heisenberg i Max Born
[źródło: Wikimedia]}

W tym artykule opisałem wielkiego fizyka Maxa Borna i jego wkład w naszą cywilizację. Wyjaśniłem, dlaczego i jak otrzymał Nagrodę Nobla. Przedstawiłem także, jak wyglądało jego życie i z kim współpracował, aby osiągnąć tak wiele. Doszedłem do wniosku, że każde nasze działanie może być korzystne dla rozwoju cywilizacji, ale musimy nauczyć się jak sprawić, by były jak najbardziej korzystne.

Sprawdź również:

więcej o Maxie Bornie:
więcej o mechanice macierzowej:
- Wikipedia
- phys.ufl.edu
więcej o zasadzie Borna:
- Wikipedia

_{Spis części serii Przeładowanie IQ:

0. Przeładowanie IQ: historia jednego zdjęcia

1. Przeładowanie IQ: Maria Skłodowska-Curie

2. Przeładowanie IQ: Niels Bohr

3. Przeładowanie IQ: Albert Einstein

4. Przeładowanie IQ: Werner Heisenberg

5. Przeładowanie IQ: Erwin Schrödinger

6. Przeładowanie IQ: Max Planck

7. Przeładowanie IQ: Louis de Broglie

8. Przeładowanie IQ: Arthur Compton

9. Przeładowanie IQ: Max Born

Dodatkowe części:

#2017 Przeładowanie IQ: Barry Barish, Rainer Weiss i Kip Thorne}

[PL] #9 Przeładowanie IQ: Max Born