Ostatnia wola - jak sporządzić ważny testament? Krótki przewodnik.

Kto może być testatorem?

Ważny testament może sporządzić tylko osoba posiadająca (w momencie jego sporządzania) pełną zdolność do czynności prawnych. Pełną zdolność do czynności prawnych posiadają osoby pełnoletnie i nieubezwłasnowolnione.
Ponadto, sporządzenia testamentu nie można powierzyć przedstawicielowi. Niedopuszczalne są także testamenty wspólne - w testamencie można zawrzeć wolę wyłącznie jednego spadkodawcy.

Wadliwe oświadczenie woli

O rozrządzeniach zawartych w testamencie należy zadecydować w sposób niewadliwy. Oznacza to, że testament, w którym którekolwiek z oświadczeń woli jest wadliwe, jest nieważny. Do wad oświadczeń woli osoby sporządzającej testament należą:

• stan, w którym świadoma albo swobodna możliwości wyrażenia woli i powzięcia decyzji jest wyłączona,
• groźba,
• błąd, który uzasadnia przypuszczenie, że spadkodawca nie sporządziłby testamentu o określonej treści, gdyby nie działał pod wpływem błędu.

Jeżeli testament jest nieważny z powyższych powodów, to można się na nie powołać do:

• 3 lat od dnia, w którym osoba, która ma w tym interes, dowiedziała się o powodach nieważności,
• 10 lat od momentu otwarcia spadku.

Gdy testament budzi wątpliwości

Czasem rozrządzenia zawarte w testamencie wydają się niejednoznaczne budząc znaczne wątpliwości. Nie wpływa to na ważność testamentu, należy jednak dokonać wykładni jego treści. Należy dokonać tego w ten sposób, aby umożliwić jak najpełniejsze spełnienie woli spadkodawcy. W przypadku, gdy może być on rozumiany na różne sposoby, to rozrządzenie testatora powinny być utrzymane w mocy przy jednoczesnym nadaniu im rozsądnej treści.

Formy testamentu

Testament musi zostać sporządzony w jednej z form wymienionych przez Kodeks cywilny. Niezachowanie formy jest równoznaczne z nieważnością testamentu.

Własnoręczny (holograficzny)

Cechy:

• w całości sporządzony ręcznym pismem
• opatrzony podpisem oraz datą

Bez znaczenia pozostaje materiał, na którym spadkodawca spisze swój testament (może być to kartka papieru, drewno czy serwetka), a także narzędzie, jakim to zrobi. Istotne jest tylko to, że musi tego dokonać własnoręcznie. Wzmacnia to bezpieczeństwo testamentów - łatwiej tylko podrobić czyjś podpis, niż sfałszować całe pismo.

Testament najprzyjemniej spisuje się przy dobrej kawie.

Podpis musi znajdować się pod rozrządzeniami.
Data ma określać dzień, miesiąc i rok sporządzenia, można ją podać także w sposób opisowy, np. przedostatni dzień marca 2018. Konsekwencją braku daty jest nieważność testamentu, chyba że mimo tego braku zachodzi pewność, że spadkodawca posiadał zdolność do jego sporządzenia, nie ma wątpliwości co do jego treści lub co do wzajemnych stosunków wielu testatorów.

Notarialny

Najbezpieczniejszy. Notariusz pilnuje, by rozrządzenia spełniały wymogi prawa były zgodne z wolą testatora. Ponadto, testament pozostaje z bezpiecznym miejscu (oryginał przechowywany jest w kancelarii notarialnej). Możliwe jest także umieszczenie informacji o testamencie w Notarialnym Rejestrze Testamentów - spadkobiercy mogą z niego dowiedzieć się, czy sporządzono testament oraz, gdzie jest przechowywany. W Rejestrze można zarejestrować także własnoręczny testament - pozostawiany jest on wtedy w depozycie notarialnym.

Urzędowy (allograficzny)

Wymogi:

• oświadczenie woli złożone wobec osoby sprawującej urząd wójta, burmistrza, prezydenta miasta, starosty lub marszałka województwa, sekretarza powiatu bądź gminy, kierownika urzędu stanu cywilnego,
• obecność dwóch świadków,
• spisanie protokołu (musi zawierać oświadczenie) oraz jego odczytanie przy dwóch świadkach,
• złożenie podpisu pod protokołem przez spadkodawcę, osobę sprawującą urząd i świadków (wyjątkowo tylko przez osobę urzędową i świadków wraz ze wzmianką o przyczynie niezłożenia podpisu przez spadkodawcę)
• nie mogą go sporządzić głusi i niemi

Ustny

Możliwy tylko w określonych przypadkach - w obawie rychłej śmierci spadkodawcy, gdy zachowanie zwykłej formy jest wyłączone bądź utrudnione z powodu szczególnych okoliczności. Spadkodawca ustnie wyraża swoją wolę w obecności minimum 3 świadków.
Jego treść musi być stwierdzona, a można to zrobić na dwa sposoby:

• oświadczenie spisuje świadek bądź osoba trzecia przed upływem roku od złożenia, wraz z podaniem miejsca i daty jego złożenia oraz daty i miejsca jego spisania; pismo podpisuje spadkodawca oraz dwóch świadków albo wszyscy świadkowie;
• w ciągu sześciu miesięcy od otwarcia spadku treść testamentu stwierdzi sąd przez zgodne zeznania wszystkich świadków (w szczególnych okolicznościach - dwóch świadków).

Podróżny

Jak sama nazwa wskazuje, można go sporządzić tylko podczas podróży. Spadkodawca musi podróżować polskim statkiem morskim lub powietrznym. W tym przypadku oświadcza on swą wolę dowódcy statku bądź jego zastępcy. Konieczna jest przy tym obecność dwóch świadków. Dowódca spisuje wolę testatora oraz podaje datę tego wydarzenia i odczytuje pismo spadkodawcy w obecności świadków. Podpisy pod pismem składają spadkodawca, świadkowie i dowódca lub jego zastępca. Gdy spadkodawca pisma podpisać nie może - trzeba podać przyczynę braku tego podpisu. W przypadku niemożności zachowania tej formy - dopuszczalna jest forma ustna.

Wojskowy

Można go sporządzić tylko podczas mobilizacji lub wojny albo w trakcie przebywania w niewoli.

Testamenty ustny, podróżny i wojskowy należą do tzw. testamentów szczególnych. Tracą one moc z upływem sześciu miesięcy od momentu, w którym ustały okoliczności uniemożliwiały bądź utrudniały sporządzenie testamentu zwykłego. Wyjątkiem jest sytuacja, w której spadkodawca zmarł przed upływem tego terminu.

Jak odwołać testament?

Testament można odwołać w każdym czasie. Konieczna jest do tego pełna zdolność do czynności prawnych.

Sposoby:

• sporządzenie nowego testamentu - nie musi być w tej samej formie, co jego poprzednik, jednak należy pamiętać, że poprzedni testament należy odwołać w wyraźny sposób - w razie braku takiego postanowienia, odwołane zostają tylko te rozrządzenia, których nie da się pogodzić z nowym testamentem;
• zniszczenie testamentu - pozbawienie testamentu cech, które przesądzają o jego ważności (np. podarcie kartki zawierającej testament);
• dokonanie zmian, które świadczą o woli odwołania postanowień testamentowych (np. przekreślenie zapisanej treści).

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93),
2. Ustawa z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (Dz.U. 1991 nr 22 poz. 91),
3. Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 30 stycznia 1965 r. w sprawie testamentów wojskowych (Dz.U. 1965 nr 7 poz. 38)

Obrazy

pixabay.com