Paraların efendisi [Cointurk 27. Projesi][eco#8105]

Satoshi Nakamoto’nun 2009 yılında yayınladığı ve merkeziyetsiz, uçtan uca iletişim sistemine dayalı bir para birimi olarak Bitcoin fikrini ortaya attığı makalenin üzerinden daha on yıl geçmeden, özellikle şu son birkaç yılda yer gök kripto para doldu. Gün geçmiyor ki yeni bir ICO (Initial Coin Offering – Fon Toplamak için İlk Para Arzı) açılmasın. Aslına bakarsanız ICO’ların sayısı bazen günde altıyı-yediyi geçiyor. Pazartesi iki tane, salı günü tam sekiz tane var mesela. Bunlar arasında blokzincir tabanlı emlak sitesinden, markalar ile içerik oluşturanları buluşturan ve içerikleri yapay zekâ ile tarayan Creator.ai’ye, nakliyeden finansal hizmetlere yok yok.

Artık oyun platformlarında kripto para kullanılıyor. App platformlarında, seyahat sitelerinde, ilaç tedarik zinciri takibinde, kısacası aklınıza gelen gelmeyen neredeyse her alanda blokzincire geçiliyor ve yeni kripto paralar çıkıyor.
Peki ama niye?
Kripto paraların geleneksel paraya karşı ne gibi avantajları var ki böyle yaygınlaştılar?
Önce acı gerçek: Bu projelerin ve kripto paraların bir kısmı –büyük bir kısmı!- çöp. Yatırımcıların paralarını alıp hiç edecek, kayıplara karışacaklar.
Ama hepsi çöp değil ve bir kısmı -az bir kısmı- yatırımcılara büyük paralar kazandıracak. Bunu da büyük oranda, kripto paraların geleneksel paraya avantajları sayesinde yapacaklar.

KRİPTO PARALARIN AVANTAJLARI

*Bas bas paraları iyi projeye

Kripto paralar herkese açık; herkes bir şekilde bunları kullanabilir. Merkeziyetsiz (decentralized) işlemler oldukları için dünyanın dört bir yanından yatırımcılar -aslında online para transferi yapmayı bilen herkes- kripto para üzerinden fon toplayan bir sürü projeden kendisine cazip gelen herhangi birine ya da birkaçına yatırım yapabilir. Kripto paralardan önce, değil yatırımcı olarak bu projelerin bir parçası olmak, bunlardan ancak proje hayata geçirilip başarılı olduğunda son kullanıcı olarak haberdar olurduk.

*Tek tık'la hızlı ve kolay

Kripto para transferleri için üçüncü kişilere ve aracı kurumlara ihtiyaç olmadığından işlem yapmak hızlı ve kolay. Transfer için banka ya da kredi kartı numaranızı girmenize bile gerek yok; karşı tarafın cüzdan adresini bilmeniz yeterli.

*Kimsenin keyfini bekleme

Paranızın gönderildiğini bildiğiniz halde hesabınıza geçmesini beklemeye de gerek yok. Çünkü paranın hesabınıza geçmesi için üçüncü bir kişinin ya da kurumun onayını beklemeniz gerekmiyor.

*Komisyon mu, o ne?

Hepimizin zaman zaman, sırf bir hesaptan başka bir hesaba hatta başka bankadaki kendi hesabımıza para gönderdik diye bankanın kestiği komisyona içerlediğimiz, bankaların bizim paramız üzerinden havadan para kazanmasına sinirlendiğimiz olmuştur. Kripto paralarla yapılan işlemlerde bir bankaya gerek olmadığından, komisyonlar da çok düşük.

*Kimseye hesap verme

Kripto parayla yapılan işlemlerde kime, niye para gönderdiğinizi, kimliğinizi ya da yerinizi bir bankayla paylaşmak zorunda değilsiniz.

*Güvenli

Tüm işlemleriniz güvenli ve birinin cüzdanınızdan para transferi yapması imkânsız – tabii cüzdanınız hack’lenmediyse ki bundan korunmanın da yöntemleri var.

*Kim olduğum beni ilgilendirir

Kişisel bilgileriniz güvende. Kredi kartıyla ödeme yaptığınızda her daim kişisel bilgilerinizin ele geçmesi ihtimaline açıksınız.

*Geri dönüşü yok

Ödeme yapıldığında, kredi kartlarındaki gibi geri dönüşü yok. Bunun dezavantajları da olabilir tabii ama dolandırıcılık riskini minimuma indirdiği de kesin.

*Paraların efendisi

Paranızın efendisi sizsiniz. Cüzdanınızda tutabilir ve canınız istediğinde kullanırsınız. Paranızı sizin adınıza saklasın diye bir bankaya güvenmek zorunda değilsiniz.

*Uluslararası işlemler kolay

Uluslararası işlemler hiç bu kadar kolay olmamıştı. Dünyanın bir ucundan, dünyanın diğer ucundaki birine direkt para gönderebilirsiniz. Kimseden onay almanız, kurlarla uğraşmanız falan gerekmez.




Öte yandan kripto paralar cephesinde her şey günlük güneşlik de değil.
Sonuçta bazı dezavantajlar da var.

KRİPTO PARALARIN DEZAVANTAJLARI

*Gerçekten değerli mi?

Pek çok kişi, kripto paraların herhangi bir değeri olduğundan bile şüpheli. Altın mesela binlerce yıldır değerli maden olarak kabul ediliyor ve resmi paraların arkasında da devletler var. Kripto paraların ise bugün bir değeri / karşılığı var gibi görünmekle birlikte yarın da değerli olacaklarını kim söylüyor?

*Aman dalgaya gelmeyelim de…

Fiyatlardaki dalgalanmalar da bu şüpheleri besliyor. Her saniye değişen fiyatlar, çoğu kripto paranın mal ve hizmet satın almada kullanılmasını da zorlaştırıyor çünkü herhangi bir mal ya da hizmet için bu kripto paralar üzerinden sabit bir ücret belirlenemiyor. Mal ve hizmet satın almakta kullanılamıyorsa eğer, bu nasıl para?

*Zaten kim para dedi ki?

Yasal düzenlemelerdeki belirsizlikler ve çelişkiler de başka bir dezavantaj. Kripto paralar bazı ülkelerde para olarak kabul ediliyor, bazılarında ise emtia. Bu “minik” detay, işlem ücretlendirmelerinden vergilere büyük farklar yaratıyor.

*Çek elini paramdan!

İşlem ücretleri demişken, bu da başka bir çelişkili mesele. Kripto paraların en önemli avantajlarından biri, para transferlerinin, üçüncü kişilere ya da kurumlara gerek kalmadan iki kişi arasında doğrudan, kolayca ve çok düşük bir komisyonla gerçekleşmesi demiştik. Yani üçüncü partilere komisyon ödemek kripto paraların ruhuna ters. Ama borsalara ödediğimiz abartılı komisyonlar da ortada. Hani üçüncü kişilere havadan para kaptırmayacaktık?

*Hız?

Kripto paraların bir diğer avantajı olarak da hız dedik. Sonuçta iki kişi arasında para transferi yaptığınızda, başka birinin onayını beklemediğinizden mesai saatleri içinde işlem yapmanız da gerekmiyor. 7/24 yapabilirsiniz. Yine de hız konusu henüz biraz problemli. Akıllı kontratların yapısı gereği, belli bir sürede yapılacak işlem sayısı ve hızı sınırlı. Kripto para kullanıcılarının sayısı artıkça, artan talebe yetişmek güçleşiyor. Gerçi Lightning Networks, şimdi GoChain falan ölçeklenebilirlik konusuna çözümler getirmeye başladı. Yine de henüz Visa ile Bitcoin arasında uçurumlar var:
İşte HowMuch.net’in yaptığı analize göre saniye başına düşen işlem hızları:

• Visa: 24000
• Ripple: 1500
• PayPal: 193
• Bitcoin Cash: 60
• Litecoin: 56
• Dash: 48
• Ethereum: 20
• Bitcoin: 7

*Sen de çek elini, pis korsan!

Tabii bir de hacker’lar meselesi var. Decentralized olması yani verilerin tek bir merkezde saklanmaması hacker’ların işini zorlaştırıyor ama bu kez de kişisel cüzdanlarımız hedef oluyor. Kopyaladığımız adresi bir yazılımla değiştirebiliyor ve kendi hesaplarına para göndermemizi sağlayabiliyorlar mesela. Ve bu işlemlerin hiçbiri sigorta kapsamında değil.

*Geri dönüşü yok

Dahası, kripto para işlemlerinin geri dönüşü de yok. “Ay, pardon, bir yanlışlık olmuş,” diyemiyorsunuz. Onay tuşuna bastıktan sonra geri dönüş için yapabileceğiniz tek şey karşı tarafın iyi niyetli olmasını ve böyle bir zorunluluğu olmadığı halde paranızı size geri göndermesini ummak.

*Cüzdanını asla kaybetme

Cüzdan adresini kaybettiğinizde ise böyle minik bir ümit ışığı bile yok. Gitti gider.

KAYNAKLAR

• BitcoinExchangeGuide
• CoinPupil
• Kullanım alanları için blogumdaki CoolCousin, FarmaTrust, Chimaera ve CrowdMachine yazılarına bakılabilir.