Saf Işıktan Oluşan Karadelik: 'Kugelblitz'

Karadelikler çok ilgi çekici doğa fenomenleridir. Eğer süper kütleli bir dev yıldız ömrünün sonundaki süper-nova patlamasından sonra kütleçekimine yenik düşerse, yıldızın tüm kütlesi tek bir noktadaki korkunç çekim etkisiyle içe doğru çekilip, çökecek ve bir tekillik noktasında sıkışacaktır. Bu bir karadeliktir. Ama burada bir madde söz konusu. Ya hiç madde olmasaydı. Bir karadelik oluşabilir miydi?

KUGELBLITZ

Kozmoloji, uzay bilim ve karadeliklere meraklı bir çok kişi tarafından çok da bilinmeyen bir isimdir 'Kugelblitz'. Almanca kökenli bu sözcüğün kelime anlamı, 'ışık topu', ya da 'Top şeklinde şimşek' şeklinde verilebilir. Bildiğimiz gibi belli bir çaptaki bir alana (ya da hacme diyelim) belli oranda maddeyi sıkıştırırsak, uzayın bu bölgesinden çok büyük bir madde yoğunluğu elde ederiz. Bu yoğunluğun neden olduğu kütleçekim etkisi, deyim yerindeyse, ışığın bile kendisinden kaçamayacağı bir ortam oluşturur. İşte bu bildiğimiz anlamda bir karadeliktir. Koca güneşin tüm maddesini yalnızca 3 km'lik bir alana bir şekilde sıkıştırabilirseniz, güneş bir karadelik olur. Dünyamızın tüm maddesini, bir elma kadar alana sıkıştırabilirseniz, dünya da bir karadelik olur.

_{Kaynak: Bluethepaladin.thumblr.com}

Ama dikkat ettiyseniz, karadeliklerden bahsederken hep bir yıldızın ölümü, hep bir madde miktarının çok küçük bir hacme sıkışmasından bahsediyoruz. Sanki madde yoksa karadelik olamazmış gibi düşünmüyor da değiliz. Ya bu doğru değilse! Ya hiç madde olmadan ya da kütle olmadan da karadelik oluşabilirse? Bilindiği kadarıyla evrende hiç böyle bir durum yok, bilinmiyor, ya da gözlemlenmemiş. Ama bu teorik olarak mümkün. İşte Kugelblitz adı verilen yapılar. Hiç bir kütle olmadan oluşan karadeliklere kozmoloji de verilen isim. Bildiğiniz gibi ışığın bilinen her hangi bir kütlesi yok. Ama taşıdığı bir momentum, bir enerji var. Aslında buradaki enerjiden kastımız, frekansına bağlı olarak, ışık elektromagnetik dalgasının titreşim enerjisi. Yani gördüğümüz ışık da , göremediğimiz dalga boylarındaki elektromagnetik dalgalar da aslında teknik olarak birer ışık.

_{Maxpixel: Public Domain}

Bu anlamda her bir dalga boyundaki ışığın bir titreşim frekansı bulunmaktadır. Düşük dalga boylu ışıklar, yüksek frekanslı ve yüksek enerjilidir. Yüksek dalga boylu ışık ise tam tersi. Küçükken oynadığınız oyunlardan birini hatırlatalım size. Eğer güneşli bir havada elinizdeki büyüteçle güneş ışığını yerdeki kağıt parçalarına odaklarsanız, kağıt alev alır. Çünkü aslında siz güneşten gelen ışığın şiddetini tek bir noktaya odaklıyorsunuz ve bu ışığın enerjisini ısıya dönüştürüyorsunuz. Bu da ışığın aslında ısı taşıdığının bir göstergesidir. Uzaydaki bir noktayı bu şekilde radiatif bir şekilde ısıtırsanız, yani çok sayıda fotonu bir noktaya sıkıştırırsanız, uzayın o noktasının yapısını bozarsınız. Hatta yeterince fazla yapabilirseniz, tıpkı kütle çekimle maddenin uzay-zamanı deldiği gibi siz de o noktayı deler ve bir 'kugelblitz' yani ışıktan yapılmış bir karadelik elde edebilirsiniz. Ne kadar ilginç değil mi? Hayal bile edilemeyecek kadar çok ışık, tek bir noktasal boyutta odaklanmış ama sonrası karanlık!!

_{NASA/JPL-Caltech}

Son olarak, bir Kugelblitz oluşabilmesi için öyle hayal gücümüzün erişebileceği seviyede ışık üretmekle mümkün olmaz onu söyleyeyim. Öyle bir ışık miktarından bahsediyoruz ki, Kugelblitz üretebilmek için trilyonlarca sene boyunca ışık üretsek yakınına bile varamayız. Örnekleme olarak şöyle söyleyebilirim. Gece gökyüzüne baktığımızda, görüş sahamızda bulunan, görebildiğimiz ve göremediğim tüm yıldız ve gök cisimlerinin, görebildiğimiz ve göremediğimiz tüm dalga boylarındaki ışıklarını eğer hiç bir kayba uğramadan alıp uzaydaki sonsuz küçük bir noktaya odaklayıp, sıkıştırabilseydik, ancak o zaman bir Kugelblitz elde edebilirdik.

Bu da şurda şöyle dursun... 😋

Kaynaklar

1. Kugelblitz: Işıktan Oluşan Karadelik!
2. Youtube Video: The Kugelblitz: A Black Hole Made From Light
3. Kugelblitz (astrophysics)

---