Dejavu Ne Demektir, Ne Sebep Olur, Kimler Dejavu Olur?

Deja vu, kelime anlamı olarak; daha önceki zamanlarda yaşanmamış olmasına rağmen, bir olayın meydana geldiği hisse kapılması durumudur. Fransız dilinde “daha evvel” anlamına sahip “deja” kelimesiyle beraber görebilmek yani “voir” işlevinin geçmiş zamandaki hali olan “vu” kelimesinin bir araya gelmesinden oluşmuştur. Deja vu olarak yazılan kelimenin anlamı ise de zaten görülmüş olandır. Deja vu, ilk defa 1928’de Edward Titchener’in (Psikolog) “Bir Psikoloji Kitabı” adlı kitabıyla literatür içinde yer almıştır. Titchener, deja vu’yu şu şekilde açıklıyor; “Beyin, herhangi bir deneyime ait algı yaratmadan önce, kısmi yani tikel bir algı ortaya koyar.

Bu var olan tikel algı, kişide daha önce yaşanmış bir durumun olduğu hissi yaratır. Dejavu yaşayan bir kişi, daha önce tecrübe etmediği bir olayı sanki yaşamış gibi yüksek oranda bir benzerlik hissine kapılır. “Bu olayı daha önce de yaşadım”, “Sanki burayı daha önce görmüş gibiyim” tarzı cümleler herkes için anımsanılacak cümlelerdir. Bu duruma genellikle “işlerin ters gitmesi” ve “gariplik” gibi duygular da işin içine katılır. Yaşanan olgu hem oldukça tanıdık gelirken, hem de yeni bir olgu gibi bir hissiyatla karşılaşılır. Kişi, kendisini tekrar ettiğini düşündüğü olayın detaylarını ve nedenlerini çoğu zaman hatırlamaz ve bu durumu yaşadığı için kendinde bir husursuzluk meydana gelmez. Çok sık yaşanıyorsa, bu durum için bir hastalık söz konusu olabilir, fakat deja vu bir hastalık olarak kabul edilmemektedir.

Deja Vu Alt Çeşitleri Nelerdir?

Deja vu temelde 2 türde meydana gelmektedir.

Deja Senti: Daha önceden yaşanmamış bir durumun olmasına rağmen bir olayın yaşanmış gibi ya da daha önce hissedilmeyen bir hissin sanki hissedilmiş gibi algılanması olarak ifade edilir.
Deja Vizite: Daha önceden hiç gidilmemiş bir yere gidilmiş gibi hissedilmesi durumudur.
Bilim adamlarından bir gruba göre deja vu, beynin iki lobu arasında yer alan datanın, işlenme hızı arasında meydana gelen mikro saniyelik değişimden meydana gelmektedir. Bir veri ile karşılaşıldığı vakit hem sağ, hem de sol beyin lobu veriyi kendi sistemine göre işlemektedir. Bu husus, genellikle eş sürede ve hızda ortaya çıkar, fakat bazı durumlarda iki lobun birbirine bağlandığı köprünün nöral ağlarında aksamalar ortaya çıkabilir. Aksamayla beraber, her iki lobun verileri zamansal yönden birbiriyle denkleşmez. Sağ beynin algıladığı şeyi, sol beyin daha geç algılamakta veya bunun tam tersi yaşanabilir. Sonuç olarak, kişinin aynı hissi, yeri ya da olayı, iki farklı şekilde ve aralarında 1 mikro saniye fark olacak şekilde algılamasına sebep olur. Bundan dolayı kişi, yaşadığı olayı hem şimdi, hem de 1 mikro saniye önce hisseder ve bu zamanın farkında olmayarak ilk algının geçmiş bir dönemde yaşandığına inanır. Bu açıklama bilimsel olarak mantıklı kabul edilse de, henüz kanıtlanamamıştır.

Deja vu Niçin ve Nasıl Oluşmaktadır?

Deja vu’nun meydana gelme sebebi ile ilgili bilimsel olmayan görüşler, bu durumun paralel evrendeki hayatımızla alakalı olaylar tarafından tetiklendiğini ifade etmektedir. Diğer bir yaklaşım ise; deja vunun depresyon ile ilgili olduğunu ve beynin unutmak istediği ama unutamadığı anları tekrar yaşıyormuş gibi hissettiğini ifade eder. Başka bir görüş, deja vu sayesinde geleceğin görüldüğünü savunur, ancak bununla ilgili son zamanlarda yapılan araştırmalara göre deja vu, metafizik ya da doğaüstü bir olay değildir. Birçok insanın sandığı gibi, reenkarnasyon konusuyla da ilgisi yoktur ve hafızayla ilgili yaşanan bir anomali sonucunda tecrübe edilir.

Deja vu yaşamayı, zamanda yolculuk yapmayla ilişkilendiren kişiler de mevcut. Deja vu ve zamanda yolculuk ilişkisini iddia eden bu kişilerin görüşü şöyle; “İnsanlar gelecekte zamanda yolculuk eylemini başardı ve şuan bunu yapıyorlar. İnsan, zaman tünelinde geçmişe giderken evrenden evrene ve boyuttan boyuta geçiş yapıyor. İnsan işte bu geçişlerde deja vu yaşıyor.” Bu görüşle paralel olan başka bir düşünce de şöyle; “Deja vu yaşayan kişiler, zamanda yolculuk eylemini bir şekilde başaran kişilerdir. Bu kişiler, geçmişe dönerken yaşadıklarını veya gördüklerini tekrar gördükleri için geçiş sırasında bulunduğu ortamdaki yaşantı deja vu oluyor.”

Dejavuyu Kimler Yaşar?

Dejavu, herkesin yaşayabileceği bir olaydır ancak bazı insanlarda daha sık ortaya çıkmaktadır. Kişilik bozukluğu, şizofreni, depresyon ve anksiyete bozukluğu gibi nörolojik sorunlarda daha yaygın görülse de; bu rahatsızlıklarla dejavu arasında net bir bağlantı olduğuna dair çalışma mevcut değildir. Bundan dolayı, anksiyete ve depresyon gibi hastalıkların dejavuya neden olduğunu söylemek doğru değildir, fakat dejavu ile temporal lob epilepsi arasında bağlantı olduğu düşünülüyor.

Yapılan araştırmalara göre, epilepsi olan kişilerin yaşadığı nöbetlerden önce aura adı verilen; bilinç henüz açıkken meydana gelen durumlarda dejavu daha sık görülmektedir. Dejavunun sonrasında büyük ve ciddi bir nöbet ortaya çıkabilir yani nörolojik düzeyde anomali oluşturacak kadar büyük bir elektrik boşalması dejavuyu tetikleyebilir.