Blockchain nedir? Ne değildir?

Son günlerde blokchain (blokzinciri) konuşmak moda oldu. Hangi etkinliğe baksanız içinde illa blokchain ile ilgili bir bölüm var. Peki ama nedir bu blokchain? Tam olarak ne işe yarar ve en önemlisi her şeyi blockchain ile yapabilir miyiz?

== == TL;DR. == ==

Her veriyi blokchain teknolojisi ile taşıyamazsınız. Otu boku blokzincirine tıkmaya çalışmak doğru değil...

== == /TL;DR. == ==

Hızlıca özetleyeyim: Blokchain (blokzinciri) merkezi olmayan, şifreli, sürekli büyüyen ve eşler arası veritabanıdır. Bu tanımı biraz detaylandırmak gerekiyor.

Merkezi olmayan kavramını, dağınık, bir konumda gruplaşmamış, tek bir kişi, kurum, kuruluş, organizasyon ya da grubun tekelinde olmayan şeklinde açıklayabiliriz. Bu şu demek, eğer merkeziyetsizlikten söz ediyorsak, veri tek bir sunucuda, ya da veri merkezinde barındırılmıyor demektir.

Blokzincirinin şifreli olması içindeki verilerin belirli algoritmalarla şifrelendiğini ifade etmektedir. Fakat blokzinciri tamamen şifreli değildir! Buraya dikkat. Blokzincirindeki kayıtların belirli bir bölümü o zinciri okuyabilen yazılım sahibi cihazların erişimine açıktır. Bunun en net örneği kripto para blokzincirleridir. Hangi cüzdanın hangi cüzdana hangi tarih ve saatte ne kadar dijital para transferi yaptığını herkes görebilir.

Blokzincirinin sürekli büyümesi belki de bu teknolojiyi hayatımızın her alanına sokmaya çalışanların gözardı ettiği en önemli konulardan biridir. Blokzincirine yazılan kayıtlar kesindir, değiştirilemez ve silinemez. Örneği şu an 2009 yılındaki Bitcoin transfer işlemlerinin bilgilerine ulaşabilirsiniz. Sürekli büyüyen veritabanının ağda taşınması ve senkronizasyonu zaman alır. Veri miktarı arttıkça daha fazla eşe ihtiyaç duyulur.

Peki eşler arası olması ne demek? Sadece veri taşımak özelleştirilmiş donanımlarda değil, sıradan bir mikro bilgisayarda bile yazılımın çalıştırılabilmesi ve bu sayede birbirinden bağımsız konumlara dağılabilmesinin mümkün olması anlamına geliyor. Bitcoin tam düğümünü (full node) Raspberry Pi cihazda çalıştırabilirsiniz.

Çok önemli bir konu daha var: Blokzincirine yazılan verinin doğruluğunun garantisini sağlamak. Biz şu an kripto para dünyasında blokzincirine güveniyoruz çünkü blokzincirine yazılan veri birbirinden bağımsız ve birden fazla eş tarafından onaylanıyor. Tek bir otorite yok, verinin doğruluğu birden fazla eş tarafından kontrol ediliyor. Ağa bağlanan eşler aynı veriyi doğrulayamıyorsa, sistem o eşlerin blokzincirine müdahale etmesine izin vermiyor.

Blockchain hangi alanlarda kullanılabilir?

Öncelikle şunu söyleyeyim ki, hakim algının tam tersine blokchain her yerde kullanılamaz! Yani biri size gelip blockchain tabanlı hela yapmak istiyorum derse baştan itiraz etmeniz gerekiyor. Blokzinciri, içindeki sürekli verinin dağınık bir platformda paylaşılmasıyla, kullanıcılarına fayda sağlayacak alanlarda kullanılabilir. Ancak, bu Mysql, MsSql, NoSQL vb. veritabanları kullanılarak yapılabilecek her projenin blokzincirine taşınabileceği anlamına gelmiyor. Blokchain hantal bir veritabanıdır! Sürekli şişer, eski kayıtların silinmesi söz konusu olmadığından sürekli büyüyen bir veritabanını kontrol etmek ilerleyen zamanlarda zorlaştır. Özellikle de veritabanına dahil edilecek veri miktarı arttıkça...

Kripto para blokzincirlerinin farklı eşler tarafından senkronize edilmesi, bu senkronizasyonu yapan cihazları çalıştıranları (madencileri) ödüllendirdiği için blokzinciri taşıyan cihazları aktif tutmak mümkün oluyor. Ancak, ödül ortadan kalkınca ya da miktar azalınca eş sayısı da azalıyor.

Blockchain hangi sektörlerde kullanılabilir?

Blockchain'i "sahipliği olan" özel blokzincirleri (private blockchain) ile her sektörde kullanmak mümkün ancak bunu yapmak gerekli mi, ona bakmak gerek. İspatı gereken verinin kullanıcının faydasına olduğu sektörler blockchain teknolojisinden faydalanabilir ancak her kurum için özel blokzinciri işletmek mantıklı değil. Yukarıda bahsettiğim, verinin doğruluğunun tek bir otorite tarafından değil, birden fazla eş tarafından doğrulanması blokzincirinin güvenilirliğini bir garantisi. Ancak private blockchain'lerde (özel blokzinciri) veri genelde bir otorite tarafından doğrulanıyor. Bankaların kullanacağı blokzincirine yazılacak veriyi yine bankalar doğrulayacak. Peki biz oradaki verilerin doğru olup olmadığını nereden bileceğiz? Tek otorite tarafından eklenmiş veriyi nasıl doğrulayacağız? (Arkadaşlar biliyorum, beklentiniz büyük ama bankalar ne yazık ki kripto para olan Ripple'ı kullanmayacak :) Ripple firmasının ürettiği özel blokzincirini kullanacaklar. Ripple'ın son kullanıcıya sunduğu tek hizmet Ripple (XRP) isimli kripto para )

Dolayısıyla, özel blokzinciri kullanmak isteyen kuruluşlar, verinin doğruluğunu garanti edecek bağımsız kuruluşları da işin içine katmak zorunda. Bir sunucu ya da veri merkezi ile yapabileceğiniz işi 3-4 tane eş ile yapmanız mümkün değil. Verinin doğruluğunu garanti altına alamıyor ve bunu ispatlayamıyorsanız, blokzinciri kullanmanızın bir anlamı yok.

Yazarın notu: Blokchain, internetin hayatımızı değiştirmesi gibi teknoloji dünyamızı değiştirecek bir teknoloji. Ancak blokzinciri teknoloji üzerinde proje geliştirirken biraz daha seçici olun lütfen.

Yazarın notu 2: Yazıda hem blokchain hem de blokzincirini özellikle bir arada kullandım. Türkçesi blokzinciri olmasına ve kavramı birebir karşılamasına rağmen hala blokzinciri demek yerine blokchain diyoruz.