GÖZETİME MAHKUMİYET SEBEBİ: GÜVENLİK

Gözetleme faaliyetleri genel olarak güvensizlik, korku, merak, cinsel sapkınlık, kar güdüsü, sömürü, ticari kaygı gibi nedenlerle yapılmaktadır. Bu nedenler genel anlamda doğru olsa da esasen bunların içerisinde güvenlik kaygısı büyük yer tutmaktadır. Bu bölümde gözetleme ve gözetim teknolojilerinin yaygınlaşmasında başat rol oynayan güvenlik kaygısı ele alınacaktır. Güvenlik temelli gözetleme, ortaya çıkışı - sağladığı avantaj ve zararlar ile toplumsal yaşamda vuku bulma şekli açısından değerlendirilecektir.
Gözetim teknolojilerinin gelişim seyrine dikkat edilirse, yeni gözetim teknolojileri çoğunlukla güvenliği temin etmek üzere ortaya çıkmış ve buradan özel sektöre, bireysel kullanıma doğru seyir izlemiştir. Örneğin, kameraların kullanımı ilk olarak kamu binalarının korunması ve askeri amaçla ortaya çıkmışsa da günümüzde toplumun diğer kesimlerinde de oldukça yaygınlaşmıştır. Günümüzde bir anne kreşe bıraktığı çocuğunu internet üzerinden izleyebilmekte, şirket sahipleri şirket çalışanlarını sürekli kameralar kullanarak gözetleyebilmektedir.
Lyon, bireylerin güvenliklerinin sağlanması uğruna özel yaşamlarının gizliliğinden ve mahremiyetlerinden vazgeçerek böylesine yüksek bir bedel ödemeye razı olduklarını ifade etmektedir. Petersen’a göre ise insanlar ne zaman can ve mallarına yönelik korku içerisine girseler özgürlüklerinden vazgeçmekte o kadar kabul edici olurlar. Örneğin, çoğu insan kamuya açık lavabolarda kameraların olmasına izin vermez iken, bu insanlar havaalanlarındaki, süpermarketlerdeki lavabolarda birkaç saldırı veya buralarda çocuk kaçırma vakaları olmaya başladığında lavabolarda kamera gözetiminin olmasını savunur hale gelebilirler.
Eğer her şey görülür kılınırsa, terörizm gibi her türlü tehlikenin ve riskin daha oluşmadan tespit edilebileceği ve hemen yok edilebileceği iddia edilmektedir. Bu durumu Ball ve Webster “Toplam Bilgi Farkındalığı” (İng; Total Information Awareness) olarak ifade etmektedir. Bu durum aslında devletin güvenlik tabanlı gözetleme hırsının sınır tanımayacağını da açıkça ortaya koymaktadır. Güvenlik güçleri “Toplam Bilgi Farkındalığı” seviyesini sürekli arttırmak için yeni gözetim teknolojileri arayışı içinde olacaklar ve bu teknolojileri ülkedeki bütün insanları izleyebilecek şekilde konumlandırmanın yollarını arayacaklardır. Bu da gözetim toplumu distopyasının ne kadar yakın olduğunun açık bir göstergesidir. Zira artık modern devlette suç her an, her yerde işlenebilir bir nitelik taşımaktadır. Bu da suçu önleme amaçlı gözetim teknolojilerinin her an her yerde uygulanabilir olmasını gerektirmektedir.
Güvenlik tabanlı gözetim teknolojilerinin kullanım alanları; yolcular ve bagajlar için kablosuz iletişim cihazlarının takibi, kontrol noktası detaylı araması, biometrik gözetimi içeren taşıma ve ulaşım güvenliği gözetim faaliyetleri, ülke sınırı güvenliği için gözetim faaliyetleri, teröristlerin konvansiyonel ve biyolojik silahlara ulaşımının engellenmesi güvenlik gözetimi, teröristler ve dolandırıcılar ile mücadele stratejileri kapsamında güvenlik gözetimi, özel güvenlik personelinin geçmişi için yapılan araştırma faaliyetleri, insan kaçakçılığı ve uyuşturucu kaçakçılığı faaliyetleri için yapılan gözetim faaliyetleri, toplumsal düzenin korunması için hırsızlık ve adam öldürme gibi asayiş suçları ile mücadele kapsamında yapılan gözetleme faaliyetleri, toplumsal olayların önlenmesi için yapılan gözetleme faaliyetleri olmak üzere on farklı başlık altında sınıflandırılabilir.
Gözetim teknolojilerinin toplumsal yaşamda güvenliği sağladığı düşünülerek ona karşı çıkılmamaktadır. Zira bu teknolojilerin, suç konusunda caydırıcı olduğu ve toplumda korkuya yol açan tehditlerin önüne geçtiği değerlendirilmektedir. Ayrıca, toplumu sürekli olarak yabancıların istila alanı olarak algılamak, yabancılarla birlikte yaşıyor olmak, kişilerin toplumda her an zarar görebilecekleri endişesini barındırmalarını, bu da gözetime dayalı güvenlik isteğini körüklemektedir. Örneğin terör korkusu, insanların gözetlenmeye karşı çıkmamalarında en önemli etkenlerdendir. Hatta bu bağlamda çeşitli korku atmosferleri yaratılarak, tehdit altında olduğuna inandırılan halkların gözetime razı edilebilmeleri sağlanmaktadır. Fakat diğer taraftan güvenlik için benimsenen gözetim teknolojisi herkesi ve her şeyi güvenilmez yapmaktadır; böyle bir toplumda herkes potansiyel suçlu, her şey düzen ve huzur bozucu bir tehdit halini almaktadır. Güvenlik artırıcı her tür gözetim mekanizması, toplumun yararına olduğu için kabul edilir. Gözetim araçları, önceden bilmeye bağlı olarak, riski en aza indirmenin yolu olarak görülür.
Güvenlik temelli gözetim faaliyetlerinin en büyük tehlikesi şüphesiz onların sinsi bir virüs gibi durmaksızın yayılmasıdır. Petersen’a göre bir değişim tedricen uygulandığında, bununla ilgili tehditler çoğu zaman fark edilmez. Örneğin, bir kurbağayı kızgın bir tavaya aniden bıraktığınızda kurbağa birden sıçrar ve kaçar. Fakat kurbağayı tavaya bıraktığınızda tava normal sıcaklıkta olsa ve yavaş yavaş tavayı ısıtmaya başlasanız kurbağa farkında olmadan pişecektir.
Gözetim faaliyetleri ile bütünleşmiş olan kameraların beş - altı yıl önceki durumu ile şimdiki durumları karşılaştırıldığında Petersen’ın haklı olduğu görülmektedir. Günümüzde hemen hemen her dükkanda, alışveriş merkezinde, kamu binalarında, bankalarda, sokaklarda kameralar vardır. Güvenlik güçleri bunları kullanmaktadır ve zaman ilerledikçe bu kameralara yüz tanıma sistemleri gibi üst düzey teknolojiler de eklenecek; gözetim faaliyetleri ve gözetleme teknolojilerini geliştirme, bu teknolojileri kullanma hırsı devamlı artış gösterecektir. İşin kötü tarafı ise toplumun tedricen olan bu gelişim seyrinin farkında olmaması ve gözetim bilgisinin nesnesi olmayı baştan kabul etmiş olmasıdır.
Güvenlik güçlerinin gözetim teknolojileri ile silahlanmasını haklı kılabilecek nedenlerin başında suçluların da modernleşme ile beraber hızla gelişen teknolojik imkanları araştırması ve suç faaliyetlerini icra ederken bunları profesyonel bir şekilde kullanması yatmaktadır. Bu noktada güvenlik güçlerinin suçlularla başarılı bir şekilde mücadelesi için suçlulardan her zaman bir adım önde olacak şekilde bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanması, bilgiyle donatılması ve bu konularda uzmanlaşması gerektiğine inanılmaktadır.
Güvenlik güçlerinin suçların izahını yapması ve çözmesi, bir takım delil ve izleri metodik olarak değerlendirip yorumlaması ve somut şekilde ortaya koyarak açıklığa kavuşturması ile mümkün olmaktadır. Diğer taraftan güvenlik güçlerinin temel fonksiyonu suç olduktan sonra suçu aydınlatmanın ötesinde proaktif polislik olarak ifade edilen suç oluşmadan suçu önlemektir. Suç oluşmadan önce suçu önlemek ise ancak güvenlik güçlerinin suç oluşma sürecini görmesi ve buna dahil olmasıyla gerçekleşebilir. Bu noktada da devreye istihbarat faaliyetleri girmektedir.
İstihbarat faaliyetleri yürütülürken gözetim teknolojilerini kullanmak güvenlik güçleri için vazgeçilmez birer araç haline gelmiştir. Örneğin, şehir merkezinde yüzlerce masum insanı öldürebilecek olan bombanın patlamadan önce tespiti için güvenlik güçleri telefon dinlemesi, kameralı gözetim, ortam dinlemesi yapabilmektedir. Bu durum esasında dünyada bir başarı göstergesine dönüşmüştür. Saylı’nın ifade ettiği gibi gelişmiş ülkelerde polisin başarısı bilgiye hızlı ulaşımı ve teknolojik imkanları kullanması ile eşdeğer tutulmaktadır. Diğer taraftan proaktif tabanlı güvenlik anlayışında gözetim faaliyetlerinin alabileceği distopya da asla küçümsenmemelidir. Bu distopya Azınlık Raporu filminde açık bir şekilde resmedilmiştir.
Emile Durkheim gibi düşünürlere göre suç, her toplumda var olan, niteliği toplumdan topluma değişiklik gösterebilen ve engellenemeyen bir unsur olarak ele alınsa da, Foucault için suç işleme eğilimi ve suç riski bulunmadıkça polis gibi denetim organlarına da gerek yoktur. Şayet bu bağlamda biz suç olgusuna ve gözetleme eylemine Foucault’cu bir perspektiften bakmayı tercih edersek, risk üretiminin, aslında gözetim mekanizmasının varlığının sürekliliğini sağlayan bir gereklilik olduğundan, hatta suç ve gözetim ilişkisinin birbirine eklemlendiği bir devamlılıktan söz edebiliriz. Zira “normal bir fenomen” olarak suç, nihayetinde engellenemeyen bir olgu olarak anılmakta ise, suçun önüne geçme amacıyla kurulan gözetim teknolojilerinin var oluş sebeplerini zaten Durkheim’cı bir perspektifle açıklamamız mümkün olmayabilir. Çünkü son tahlilde Durkheim’ın bulunduğu noktadan bakmaya çalışsak bile, eğer bir sistem “engellenemeyen” bir olguyu “engellemek” iddiasıyla kuruluyorsa ve bu iddia doğrultusunda gözetleme yapıyorsa bir çelişki varlığından söz edebiliriz. Başka bir deyişle, suçun önüne geçilemeyeceğini bilen bir iktidar suçu engelleyeceği vaadiyle bireylerin mahremiyet ve özgürlük alanlarına müdahaleyi kendince meşrulaştırıyorsa, burada suçun ve suçla birlikte risk unsurunun var oluşunun modern iktidar tarafından manipüle edildiğini, bu manipülasyonun da suç - iktidar ilişkisi bağlamında eklemlenerek geliştiğini belirtebiliriz.
Sonuç olarak her ne kadar güvenlik tehlikesi ve bundan dolayı ortaya çıkan belirsizlik ve kaotik ortam ile mücadele güvenlik güçlerinin gözetim teknolojilerini kullanmasını meşrulaştırıyor gibi gözükse de aslında suçların da artışına ve kompleks hale gelmesine yol açan gözetim tabanlı teknolojilerinin suça meyilli kişileri de içine alacak şekilde giderek toplumsallaştığı bir gerçektir. Böylece suç işleme düşüncesi olmasa da bu teknolojiler vasıtasıyla suç işlemenin kolaylaşmış olması aslında suç oranlarını azaltmayacak, arttıracaktır. Nitekim suçtan arınmış bir toplum ütopyadan ileri gidemeyecektir. Bu bakımdan güvenlik güçlerinin suç işleme oranlarını sıfırlama gibi bir amaç ile yola çıkarak gittikçe daha fazla toplumu gözetleyecek teknolojilerle donanması amaç bakımından mutlak butlan ile batıl olur.