MIKROELEMENTY I MAKROELEMENTY
W tym artykule przedstawione zostaną najważniejsze dla roślin makroelementy, ich działanie, objawy niedoboru oraz nadmiaru i sposoby na ekologiczną suplementację
W zdecydowanej większości przypadków niedobory składników w glebie dotyczą NPK, czyli azotu, fosforu i potasu. Rzadziej magnezu (głównie na glebach kwasowych) i wapnia (przy glebach mocno eksploatowanych). Przy objawach niedoborów innych mikro – i makroelementów, często wystarczy uregulowanie pH gleby lub zwykłe nawożenie kompostem/obornikiem.
Przy suplementacji gleby nawozami, powinniśmy zwrócić uwagę na proporcje N:P:K (azotu do fosforu do potasu). Przeważnie najlepsze nawozy mają NPK 5:8:4 przy glebach piaszczystych i 5:6:6 przy glebach gliniastych
Do utrzymania prawidłowego poziomu składników mineralnych w glebie, w zupełności wystarczy kompost, przyrządzony z różnych roślin, ściółka i od czasu do czasu obornik (standardowo zaleca się stosowanie 2kg/1m2 co 3-4 lata, ale niektóre szkoły permakulturowe mówią o tak niskich dawkach, jak nawet 200 g na 1m2)
Źródło: https://www.pexels.com/pl-pl/zdjecie/osoba-kopiaca-ziemie-za-pomoca-lopaty-ogrodowej-1301856/
🟢AZOT
Wraz z fosforem i potasem, to jeden z trzech najważniejszych składników mineralnych. Najczęściej niedobory występują na glebach silnie kwasowych i jałowych.
Azot odpowiada za wzrost pędów, stanowi budulec tkanek, odpowiada za poziom przyswajalności innych makroelementów, kondycję rośliny, jej smak i wartości odżywcze.
Niedobory azotu:
- żółknięcie liści, lub zmianę ich koloru na bladozielony dotykające najpierw dojrzałe liście, później młode, a z czasem przebarwienia dotykają całą roślinę.
- W początkowej fazie krawędzie liści pozostają zielone, ale środek zmienia barwę.
- Plony są wyraźnie niższe niż w poprzednich latach.
- Możliwa jest wrzecionowatość rośliny, przedwczesne kwitnienie,
- w przypadku rzepy, liście zmieniają barwę na fioletową.
Reagowanie:
- suplementacja azotu, jako jednego z najważniejszych składników odżywczych rośliny, została szeroko opisana w poprzednich artykułach na temat różnych metod nawożenia ogrodu
- można wprowadzać do ziemi dzięki nawozom zielonym, czy to złożonym z roślin motylkowych, wiążących azot z powietrza, czy innych gatunków, które wydobywają ów makroelement z głębszych warstw ziemi
- azot znajduje się w kompostach i oborniku. Obornik zawiera go więcej od kompostów roślinnych. Różne rodzaje obornika różnią się procentową zawartością azotu i dynamiką jego uwalniania. Szczegóły, wraz z maksymalnymi dopuszczalnymi dawkami azotu zostały opisane w dedykowanym obornikom artykule.
- azot znajduje się też w mączkach kostnych, moczu, algach i innych nawozach naturalnych
- najlepsza przyswajalność azotu następuje w glebach o pH w granicach 5,0-8,5
- przyswajalność azotu może być blokowana przez nadmiar stężenia manganu lub kobaltu oraz przez złe spulchnienie ziemi
Nadmiar azotu:
- owoce i warzywa szybciej się psują, nie mogą być długo przechowywane.
- roślina jest bardziej podatna na choroby i szkodniki.
- następuje degradacja gleby i potencjalne zanieczyszczenie pobliskich wód gruntowych
🟢 FOSFOR
Ilość fosforu glebie zależy przede wszystkim od skały macierzystej z której została ona wytworzona. Również odczyn pH gleby nie pozostaje obojętny – najlepiej przyswajalny jest na glebach kwaśnych i lekko kwaśnych (pH 5,0- 6,5), praktycznie nieprzyswajalny na glebach o pH 7,2 i wyższym.
Największe zapotrzebowanie roślin na fosfor przypada na początkową fazę rozwoju roślin, okres kwitnienia oraz owocowania.
Odgrywa kluczową rolę w procesach fotosyntezy, oddychania, przemiany materii, syntezy białek i substancji zapasowych. Wpływa na prędkość i jakość ukorzeniania rośliny, podnosi odporność na suszę i mróz, korzystnie wpływa na plonowanie, krzewienie, wyrównane dojrzewanie i skraca okres wegetacji roślin.
Niedobór fosforu:
- starsze liście i pędy z fioletowymi lub niebieskozielonymi, ciemniejszymi przebarwieniami. Matowe.
- słabszy wzrost rośliny, karłowatość i gorsze plony
- skrócone, cienkie pędy i źdźbła
- słabsze wytwarzanie pędów bocznych
- słabsze kwitnienie i zawiązywanie nasion lub ziarna
Zapobieganie:
- w pierwszej kolejności należy sprawdzić pH gleby i gdy jest zbyt zasadowa, uregulować ją za pomocą nawozów z dodatkiem siarki
- występuje w obornikach, guanie ptasim, szczególnie kurzym, kompostach, surowym fosfacie, mączkach kostnych. Niektóre roślin na nawóz zielony wydobywają fosfor z głębszych warstw ziemi
Nadmiar:
- utrudniony pobór potasu, żelaza, cynku i miedzi
- ryzyko zanieczyszczenia gleby oraz, szczególnie, wód gruntowych
Źródło: https://www.pexels.com/pl-pl/zdjecie/zdjecie-mezczyzny-stojacego-trzymajac-kilof-2382665/
🟢 POTAS
Wraz z Azotem i Fosforem, najważniejszy z makroelementów podczas uprawy roślin. Niedobory pojawiają się czasem na glebach piaszczystych, szczególnie na wybrzeżu. Przeważnie gleby gliniaste i iłowe mają go pod dostatkiem i nie wymagana jest dodatkowa suplementacja nawozami z dodatkiem potasu. Hodowla i wypas zwierząt nie wpływają negatywnie na zawartość potasu w glebie, ale już uprawa niektórych roślin, szczególnie ziemniaków i roślin strączkowych, wykazujących wysokie zapotrzebowanie na ten makroelement, tak.
Pierwiastek ten jest głównie odpowiedzialny za gospodarkę wodną roślin, bierze udział w gospodarce azotowej i syntezie białek. Optymalne dawki sprzyjają wzrostowi, podnoszą odporność roślin na suszę, usprawniają funkcjonowanie mechanizmów zabezpieczających przed nadmierną utratą wilgoci i w konsekwencji zasychaniem (otwieranie i zamykanie się aparatów szparkowych). Rośliny lepiej zimują, ich owoce są słodsze, bardziej aromatyczne, lepiej wybarwione i nadają się do dłuższego przechowywania. Kwiaty są lepiej wybarwione i jest ich więcej.
Niedobory potasu:
- deformacja i zmiana koloru najstarszych liści na niebieskozielony oraz żółte, chlorotyczne plamy nierównomiernie rozmieszczone między nerwami
- spowolniony wzrost rośliny
- żółtawo-czerwonawe zabarwienie brzegów liści
- wiotkość i większa podatność na przesychanie
- pogorszenie smaku owoców i warzyw
- nienaturalne skrócenie odcinków między pękami
Reagowanie:
- największa przyswajalność potasu jest w glebach o współczynniku pH 5,5-7,5
- potas dostarczany jest głównie z obornikiem i popiołem
- znajduje się w ograniczonych ilościach w każdym nawozie naturalnym
- guano ptasie, kalnit i sole pustynne zawierają go znaczne ilości
- spośród kompostów, szczególnie potasowi dedykowany jest kompost z liści paproci i żywokostu
Nadmiar potasu:
- obniżenie jakości plonów
- zasolenie podłoża i upośledzony pobór przez rośliny magnezu, wapnia oraz boru
🟢MAGNEZ
W glebie magnez występuje głównie jako minerały krzemianowe i glinokrzemianowe. Przeważnie zawartość magnezu w glebie wynosi od 0,5 do 5g na kilogram gleby. Alarmująca i wymagająca nawożenia jest sytuacja, w której poziom ten spada do 0,03g na kilogram gleby bardzo lekkiej – 0,08g na kilogram gleby ciężkiej.
Niedobór magnezu najczęściej zdarza się na glebach piaszczystych, najrzadziej na ilastych, gliniastych i lessowych. Zwiększone ryzyko niedoborów występuje na glebach kwaśnych i po długotrwałych ulewach. Wynika to z faktu, że magnez jest pierwiastkiem ruchliwym, łatwo ulegającym wymywaniu w głąb gleby.
Najwyższe zapotrzebowanie na magnez objawiają zboża i to one też są najskuteczniejszym naturalnym wskaźnikiem, który zaalarmuje nas na czas, że w glebie brakuje tego składnika. Wcześnie, w fazie 2-3 liścia, można zaobserwować skupienia chlorofilu wzdłuż nerwów na rozjaśnionej blaszce liściowej („perełkowatość liści”, przypominają bowiem sznur pereł). Przy dłuższym czasie z niedoborem magnezu, dolne liście brunatnieją i usychają, młodsze są wąskie i rurkowate. Roślina żółknie, ale perełkowatość nie jest już widoczna. Przy dalszym braku reakcji, liście brunatnieją i zamierają.
Zawartość magnezu w glebie znacząco wpływa na ilość i jakość plonów. To piąty najważniejszy składnik mineralny gleby. Jest najważniejszym budulcem chlorofilu, więc znacząco wpływa na przebieg fotosyntezy. Odpowiada również za przyswajalność azotu i fosforu, bierze udział we wszystkich szlakach metabolicznych, pełni funkcję w procesach oddychania, syntezy cukrów, białek, tłuszczów, witamin i wielu barwników. Przy niedoborach magnezu, roślina jest bardziej narażona na wszelkie choroby i ataki szkodników.
Niedobory magnezu:
- starsze liście zmieniają barwę na żółtą i z czasem powstają białawe paski pomiędzy żyłkami liści i na jego brzegach (chloroza). Liście młodsze zostają zaatakowane dużo później, przy braku reagowania na czas.
- szybsze wysychanie roślin pod wpływem kontaktu ze słońcem
- bobowate: przebarwienie tkanki nerwowej od wierzchołków na dolnych liściach. Nerwy pozostają intensywnie zielone.
- ograniczenie wzrostu systemu korzeniowego
Reagowanie:
- w pierwszej kolejności sprawdź czy zawartość potasu w glebie nie jest zbyt wysoka. Potas w zbyt dużych ilościach blokuje przyswajalność magnezu.
- upewnij się, że odczyn pH gleby jest prawidłowy. Wprawdzie magnez przyswajalny jest już przy glebach o współczynniku kwasowości 4,0, ale zakres najwyższej przyswajalności przypada na pH 6,0-8,0. Przy glebach piaszczystych, kwasowych, dodaj gliny. Jak to nie pomoże, dolomitu (podwyższy pH dzięki wapnu i równocześnie doda magnezu)
- magnez znajduje się w niektórych złożach soli, w talku, popiele drzewnym, oliwinie, serpentynie, stearytach
- można wprowadzić wraz z niektórymi mączkami mineralnymi
- wyciągnięcie na wierzch z głębszych warstw gleby za pomocą niektórych nawozów zielonych (patrz: wpis o nawozach zielonych)
- wprowadzany wraz z kompostem, szczególnie zawierającym produkty z glonów, oraz w oborniku, najlepiej krowim (uśredniona zawartość w oborniku krowim to 1,1g magnezu na każdy kilogram obornika) i guanie, szczególnie indyczym
- można wprowadzić do gleby wraz z wapnem za pomocą dolomitu. Na glebach tropikalnych doskonale sprawdza się też pył bazaltowy.
Nadmiar magnezu:
- zdarza się wyjątkowo rzadko, jedynie w efekcie błędów ludzkich podczas nawożenia
- przy nadmiarze magnezu w glebie, spada przyswajalność wapnia z gleby. Pobór potasu też może zostać upośledzony
Źródło: https://www.pexels.com/pl-pl/zdjecie/natura-kobieta-reka-ziemia-4207908/
🟢 WAPŃ
W idealnej glebie, stosunek wapnia, magnezu, potasu i sodu wynosi 50:35:6:5 Należy pamiętać, że potas zwiększa ilość sodu, a sód zmniejsza ilość wapnia. Ilość ionów magnezu powinna być mniejsza niż ilość ionów wapna.
Jako że wapń bezpośrednio odpowiada za pH gleby i, pośrednio, przyswajalność właściwie wszystkich składników mineralnych. Wrażliwe na niedobór będą rośliny wymagające gleby zasadowej, a na nadmiar te, które lepiej rosną na glebach kwaśnych. Obszerne przykłady roślin z obu grup zostały podane w artykule „Składniki gleby”, w dziale właściwości gleby – odczyn.
Wapń aktywizuje życie glebowe, sprzyja utrzymaniu struktury gruzełkowatej i podwyższa odczyn pH gleby. Na glebach bogatych w ten makroelement, wymywanie innych mikro- i makroelementów jest wyraźnie ograniczone. Wapń jest ważny dla stabilności tkanek roślin, wchodzi w skład ścian komórkowych i zwiększa ich odporność na choroby. Pozytywnie wpływa na intensywność przebiegu wielu procesów, jak wiązanie azotu z powietrza przez strączkowe, nitryfikację, amonifikację itd.
Niedobory wapnia:
- gleba jest zakwaszona, o złej strukturze
- plony są gorszej jakości i jest ich mniej
- deformacja młodszych liści
Reagowanie:
- przede wszystkim wprowadzane do gleby wraz z nawozami mineralnymi – dolomitem, marglem i innymi (patrz: artykuł o nawozach mineralnych), w mniejszym stopniu z obornikiem (patrz: artykuł o oborniku) czy kompostem, szczególnie zawierającym glony.
- Na glebach tropikalnych, jako nawóz, najlepiej sprawdza się pył bazaltowy.
UWAGA!
Nie da się poprawić pH gleby z dnia na dzień. Widoczne zmiany odczynu pH gleby zazwyczaj następują dopiero w 2. - 3. roku. Pozytywne oddziaływanie wapnowania na żyzność gleby i plony trwa przez 3-5 lat. Przeważnie, w rolnictwie standardowym, powtarza się proces nawożenia co 4 lata.
Maksymalna dawka nawożenia to 1kg CaO na 10m2
Po zastosowaniu nawozów z wapnem, należy odczekać z sadzeniem roślin minimum 3-4 tygodnie.
Wapnowanie pola i stosowanie obornika w tym samym roku wzajemnie się wykluczają – są nieefektywne. Wapno przyspiesza ulatnianie się azotu do atmosfery i rozkład materii organicznej. Gdy gleba w ogrodzie ma odczyn pH niższy niż 6,0 – zastosujmy wapnowanie, a obornik przełóżmy na kolejny rok, gdy gleba ma pH powyżej 6,5 zróbmy na odwrót.
Nadmiar wapnia:
- zamieranie roślin
- zakłócone pobieranie wody i pozostałych składników.
Reagowanie:
- przyswajanie wapnia jest ograniczane przez sód
- pH gleby można obniżyć siarką lub, na przykład, przez ściółkowanie iglakami (igłami, trocinami z drewna drzew iglastych)
🟢 ŻELAZO
Żelazo w niewielkich ilościach znajduje się właściwie w każdym rodzaju gleby. To czwarty pierwiastek pod względem częstotliwości występowania w skorupie ziemskiej. Niedobory dotyczą wyłącznie form przyswajalnych i częściej zdarzają się na glebach piaszczystych, węglanowych oraz alkaicznych i przy nadmiarze wapnia w ziemi.
Drzewa owocowe, większość warzyw, kukurydza i len są szczególnie wrażliwe na niedobory żelaza w glebie.
Żelazo jest jednym z głównych elementów chlorofilu, ma wielki wpływ na proces fotosyntezy oraz oddychania oraz pomaga przy procesach wiązania azotu z powietrza. Pełni ważną rolę w metabolizmie azotowym i metabolizmie kwasów nukleinowych.
Niedobory żelaza:
- chloroza między żyłkami na młodych liściach (w przeciwieństwie do niedoborów magnezu, który ma te same symptomy ale na liściach starszych)
- zaburzenia rozwoju zawiązków owoców
- zahamowanie wzrostu rośliny
- przy silnym niedoborze obumieranie tkanki całej rośliny
- niedobór może powodować iż mangan zaczyna wykazywać działania toksyczne
Reagowanie:
- sprawdź pH gleby (powinno być w granicach 5,0-7,5), ilość wapnia, manganu, miedzi i cynku w glebie (nadmiar każdego z nich hamuje przyswajalność żelaza). Upewnij się, że roślina znajduje się w miejscu dobrze naświetlonym, a gleba jest prawidłowo zdrenowana.
- podawaj nawozy z wysoką zawartością siarki
- zakop drobne żelazne produkty w glebie w kilku oddalonych od siebie miejscach
- komposty z torfu, liści albo kory, najlepiej z dodatkami mączki mineralnej o obniżonej zawartości wapnia
- obornik (w zależności od rodzaju, nawet do 0,5 g żelaza w kilogramie obornika)
Nadmiar żelaza:
- ograniczenie pobierania fosforu i manganu
- nadmiernie wybarwione i zasychające liście
- zahamowanie wzrostu rośliny
- brunatnienie korzeni
Reagowanie:
- regulacja przyswajalnych form żelaza poprzez aplikowanie w nawozach wyższych dawek wapnia, manganu, miedzi lub cynku
Źródło: https://www.pexels.com/pl-pl/zdjecie/ludzie-do-zbioru-2131784/
🟢 SIARKA
Na suchych obszarach siarka używana jest do obniżenia pH gleby. Jej niedobory zdarzają się bardzo rzadko, przeważnie na glebach piaszczystych i w mokrych regionach subtropikalnych, jako że siarka może ulegać wymywaniu. Wymywanie ogranicza duża ilość tlenków gliny i żelaza w glebie oraz kaolinit.
Roczne zapotrzebowanie na ten makroelement waha się w granicach 15g-80g na 10m2 (zależy od gatunku uprawianych roślin)
Siarka wpływa na przyswajalność cynku, żelaza i innych mikroelementów, reguluje pH gleby, jest elementem budulcowym tkanki roślin, korzystnie wpływa na gospodarkę wodną, poprawia odporność rośliny i jej walory smakowe/zapachowe.
Niedobór siarki:
- zahamowanie wzrostu pędów, w mniejszym stopniu korzeni
- sztywnienie i kruchość rośliny, zahamowanie przyrostu na grubość
- przyspieszone i nadmierne drewnienie łodyg
- zasychanie bocznych części blaszek liściowych, zmiana barwy na żółtą lub jasnozieloną. W pierwszej kolejności zmiany dotykają młode liście
Zapobieganie:
- wszystkie rodzaje nawozów naturalnych i wybrane gatunki roślin na nawóz zielony, wyciągające wypłukaną w głąb gleby siarkę na wierzch
- można stosować zwykłą siarkę bezpośrednio na glebę. Nie używaj do nawożenia siarki organicznej z apteki.
Nadmiar:
- bardzo ostry smak roślin
- wzrost zawartości szkodliwych metali
- zakwaszenie gleby
🟢 MANGAN
Niedobory manganu występują na glebach o odczynie obojętnym i zasadowym, przeważnie ciężkich, organicznych, zasobnych w wapń. Na glebach o pH poniżej 5,0 może być toksyczny. Jako że dostępności sprzyja wilgoć w glebie, niedobory mogą występować częściej w latach suchych.
Najbardziej wrażliwe na niedobory są ziemniaki i owies.
Mangan odpowiada za gospodarkę azotową i hormonalną roślin, stymuluje pobieranie fosforu i wpływa na rozwój systemu korzeniowego. Zwiększa odporność rośliny i zmniejsza ryzyko infekcji parchem ziemniaka, chwościkiem burakowym, mączniakiem prawdziwym czy zgorzelą podstawową źdźbła. Jego optymalna ilość zapewnia wysoki poziom witamin i cukrów w owocach.
Niedobory manganu:
- młode liście cętkowane
- chlorotyczne mozaiki roślin dwuliściennych
- na jabłoniach punktowo chloroza między głównymi żyłkami liścia. Dotknięte zmianami fragmenty zamierają i pozostawiają z czasem dziury
- zboża ze smugowatą chlorozą na liściach
- zahamowanie wzrostu i odpadanie liści, zamieranie ich końcówek
Reagowanie:
- w pierwszej kolejności obniżenie pH za pomocą nawozów z siarką (przyswajalność manganu od 7,0 i rośnie wraz z kwasowością, ale przekracza niebezpieczny poziom przy pH 5,0)
- wszystkie rodzaje nawozów naturalnych, na przykład średnio 640mg w każdym kilogramie obornika
- w ostateczności można stosować bardzo rozcieńczony roztwór siarczanu manganu
Nadmiar manganu:
- najczęściej na glebach kwaśnych
- brunatne, prawie czarne plamki na ogonkach liściowych i pędach
- czasem chloroza i zamieranie brzegów liści
- gorsze przyswajanie żelaza, magnezu i wapnia
Reagowanie:
- podwyższenie pH gleby za pomocą nawozów naturalnych z dużą zawartością wapnia.
Źródło: https://www.pexels.com/pl-pl/zdjecie/natura-mezczyzna-kobieta-pole-5231143/
🟢 BOR
Najbardziej deficytowy składnik polskich gleb. 80% terenu kraju charakteryzuje ziemia o niskiej zawartości boru. Szczególnie wrażliwe na niedobory są gleby lekkie i bardzo lekkie.
Bor przeważnie nie akumuluje się w glebie, wraz z wodą wymywane jest rocznie koło 2,5 grama na każde 100 m2 ogrodu.
Zapotrzebowanie wynosi od 0,5 do 6 gram na każde 100m2 upraw i zależy od rodzaju uprawianych roślin.
W największych ilościach wymagany jest przez kapustne i buraki, bobowate, rzepak i słonecznik, przy roślinach wieloletnich grusze, jabłonie, śliwy i orzech włoski. W najmniejszych ilościach potrzeba go do zbóż, brzoskwiń, truskawek lub cytrusów.
Nadmiar boru może wynikać z zanieczyszczenia gleby detergentami, wprowadzeniu zbyt dużej ilości składników pochodzenia morskiego lub oceanicznego (na przykład jako komponenty kompostów) i długie susze.
Bor pomaga w transporcie cukru w roślinie, budowie tkanki, wpływa na produkcję pyłków. Niedobory wpływają negatywnie na mrozoodporność rośliny i podatność na choroby.
niedobory boru:
- ograniczenie wzrostu całej rośliny
- przy mocnym niedoborze obumieranie stożków wzrostu, pędów i korzeni
- zgrubienie młodych liści i łodyg, ich wysoka łamliwość
- przedwczesne zamieranie i korkowacenie nasion
- szarzenie i gąbczenie korzeni rośliny
- przy burakach cukrowych: prowadzi do zgnilizny liści sercowych i suchej zgnilizny buraków. Silna deformacja liści, przyrost blaszki liściowej, z czasem skręcanie, brunatnienie i wydłużanie się liści. W dalszym etapie sucha zgnilizna korzenia i nadprodukcja drobnych zawiązków liściowych.
- przy rzepaku: chloroza na młodych liściach, zwijanie obrzeży starszych liści, czerwono-fioletowe przebarwienia. Karłowacenie roślin, słabsze kwitnienie, przedwczesne opadanie kwiatów.
- przy ziemniakach: karłowacenie bulw, pękanie, zamieranie wierzchołków pędów, deformacja młodych liści, zwiększona łamliwość. Zwiększone ryzyko zachorowania parchem ziemniaka.
- przy kukurydzy: skrócenie międzywięźli, karłowacenie kolb, nieregularne rzędy ziaren, ziarna często niewyrośnięte.
- przy bobiku: zniekształcenie stożka wzrostu w fazie zielonego pąka, chloroza i nekroza górnych liści, dużo pędów bocznych, brak dalszego wzrostu pędu głównego.
Reagowanie:
- W pierwszej kolejności, ureguluj pH gleby za pomocą wapna lub siarki. Bor jest przyswajalny przy pH w granicach 4,0 – 7,0, ale najwyższa przyswajalność przypada na zakres 5,0-6,0.
- Jeżeli to nie wystarczy, zastosuj Boraks (dopuszczalny w uprawach ekologicznych) w terminie i dawce podanych na opakowaniu (zależne od roślin jakie mamy w ogrodzie). Można też zastosować uniwersalną dawkę 10 gram na każde 100m2 na wczesną wiosnę lub jesień.
- Nawożąc ogród kompostem, lub obornikiem, również wprowadzasz bor do gleby. Przy oborniku uśredniona wartość wynosi 5,3 mg na każdy kilogram nawozu
- bor można wprowadzić do gleby również za pomocą mączki bazaltowej, mączki z glonów lub mączek mineralnych, zmieszanych z kompostem (patrz: nawozy mineralne)
- indykatorem dużej ilości boru w glebie jest roślina solanka (salsola) W małych ogrodach jedną z możliwości jest zmieszanie gleby ogrodowej z glebą pobraną z terenów na których występują duże skupiska tych roślin.
Nadmiar boru:
- ograniczone zawiązywanie owoców i ich zniekształcenie
- przedwczesne dojrzewanie rośliny
- nekroza i chloroza liści
Reagowanie:
Nadmiar boru z czasem zostanie wypłukany z gleby. Nie stosuje się żadnych innych zabiegów.
🟢 MOLIBDEN
Po borze i miedzi, trzeci mikroelement, którego najczęściej brakuje w Polsce.
Niedobór molibdenu zazwyczaj zdarza się na glebach kwaśnych silnie wypłukanych. Problematyczne są również ziemie z przedawkowanym wapnem i te ze zbyt dużą zawartością żelaza (blokuje przyswajalność).
Większe zapotrzebowanie na molibden wykazują lucerna, koniczyna, pomidory, bobowate, kapustne, sałata, szpinak i rzepak.
Molibden odpowiada za wiązanie azotu atmosferycznego, ułatwia przyswajanie żelaza, fosforu, zwiększa w roślinie zawartość karotenu i witamin, jej odporność na choroby i suszę, poprzez zwiększenie zdolności do zatrzymywania wody w tkankach.
Niedobory molibdenu:
- zahamowanie wzrostu rośliny
- biczykowatość liści wierzchołkowych
- zmiany zabarwienia liści (od jasnozielonych, po żółte lub brązowe) z martwymi plamami, w dalszych fazach całkowity brak rozwoju liści
- często występowanie bezobjawowe, jedynie zmniejszające znacząco wysokość plonów
- bobowate: słabe wiązanie nasion, upośledzenie przyswajania azotu
- kapustne: zwijanie się liści, końcówki pomarszczone, rozsypywanie się mniejszych róż
Reagowanie:
- w pierwszej kolejności należy podnieść pH gleby za pomocą wapnia do satysfakcjonującego poziomu. Molibden przyswajalny jest od pH 4,5, ale jego najwyższa przyswajalność zaczyna się od pH 6,0. Nie ma górnej granicy.
- nawozy zielone, które wyciągają ten mikroelement z głębszych warstw gleby to przede wszystkim wyka i lucerna
- molibden wprowadzany jest do gleby wraz z nawożeniem kompostem i obornikiem. Uśredniona zawartość w kilogramie obornika krowiego wynosi 0,4 mg
- Molibden jest zawarty w mączce bazaltowej i innych mączkach mineralnych
- Zastosowanie molibdenianu sodu jest dopuszczalne w uprawach ekologicznych. Wymieszaj 10 g nawozu z 5 kg piasku. Stosuj 0,5 kg na każde 100m2 ogrodu nie częściej niż raz na 10 lat.
Nadmiar molibdenu:
- przedawkowanie molibdenu nawet dwu- trzykrotne, nie jest zagrożeniem dla roślin, ale może być szkodliwy dla człowieka, który je konsumuje
- za duża ilość molibdenu w diecie objawia się bólami stawów, pogorszeniem stanu kości i zębów, upośledzeniem przyswajalności innych składników, takich jak żelazo, wapno, fluor czy miedź
Źródło: https://www.pexels.com/pl-pl/zdjecie/jedzenie-osoba-ludzie-kobieta-6508538/
🟢 MIEDŹ
Niedobory występują głównie na glebach suchych, bazaltowych, piaszczystych, na wybrzeżach i na glebach kwaśnych. Dobrym indykatorem, który może wskazać na ilość miedzi w glebie są owce. Przy niedoborach tego składnika mineralnego, ich runo z czasem ciemnieje.
Wysokie zapotrzebowanie na miedź charakteryzuje przede wszystkim zboża
Miedź bierze udział w przemianach związków azotowych w roślinie (biosynteza białek), w procesach fotosyntezy, oddychania, transportu węglowodanów i metabolizmu błon komórkowych. Jest składnikiem enzymów i uczestniczy w syntezie hormonów wzrostu.
W tradycyjnym rolnictwie stosowana jest jako środek przeciwgrzybiczy.
Niedobory miedzi:
- szybsze psucie się zebranych warzyw
- jasnozielone lub żółtozielone zabarwienie liści, czasem zwijanie się
- zasychanie końcówek najmłodszych liści, które zwisają skręcone
- nie tworzą się nasiona
- "choroba nowin"
- pękanie i łuszczenie się kory drzew owocowych
- często zaburzenia w zawiązywaniu kwiatów i owoców
- przy zbożach znaczący spadek plonów, mała sztywność źdźbła
- przy zwierzętach hodowlanych możliwa bezpłodność
Reagowanie:
- W pierwszej kolejności należy upewnić się, iż współczynnik pH gleby jest prawidłowy (przyswajalność miedzi zaczyna się przy pH 4,5, osiąga optimum w zakresie 5,5-6,0, a potem nieco spada i utrzymuje się na średnim poziomie aż po gleby silnie zasadowe) i że ogród nie zawiera zbyt dużych ilości fosforu (blokuje przyswajanie miedzi)
- miedź znajduje się w produktach z glonów, mączkach mineralnych, w oborniku (średnio 5 mg na kilogram obornika) i kompoście. Wiele roślin wyciąga go z głębszych warstw ziemi, więc można stosować nawozy zielone (patrz: wpis poświęcony nawozom zielonym, tabela)
- co 5-7 lat można stosować siarczan miedzi w dawce 10g na każde 100m2
- zakopywanie miedzianych przedmiotów, polecane przez niektóre osoby, to dość powszechny mit. Miedź jest w glebie praktycznie nieruchliwa, więc takie zabiegi nie mają większego znaczenia.
Podlewanie ogrodu wodą, w której zamoczony został miedziany przedmiot jest skuteczne jako środek zapobiegawczy przed niedoborami, pod warunkiem, że metodę tą stosuje się regularnie (można, przykładowo, zaopatrzyć się w miedzianą konewkę. Niestety to dość droga inwestycja)
Nadmiar miedzi:
- szybsze psucie się zebranych warzyw
- zahamowanie wzrostu korzeni i pędów
- chloroza
- martwica
Reagowanie:
- zwiększenie ilości fosforu w glebie ograniczy przyswajalność miedzi przez rośliny
🟢 CYNK
Średnia zawartość cynku glebach wynosi 10-80mg na każdy kg ziemi. Niedobory cynku zdarzają się przeważnie na glebach piaszczystych i zasadowych (przesadnie zwapnowanych) lub przenawożonych nawozami fosforowymi
Rośliny szczególnie wrażliwe na niedobór cynku to chmiel, kukurydza, len, fasola, soja, bób, drzewa owocowe, winorośl
Rośliny szczególnie wrażliwe na nadmiar cynku to zboża
Duże zagęszczenie fiołków i ruty może wskazywać na znajdujące się pod ziemią złoża cynku.
Cynk odpowiada za gospodarkę hormonalną roślin, uczestniczy w syntezie chlorofilu i witamin oraz w budowie białek. Wpływa też na wzrost rośliny.
Niedobory cynku:
- starsze liście mają białawe przebarwienia po obu stronach u podstaw
- karłowatość liści, czerwienienie żyłek i brzegów.
- chlorotyczne, cętkowane plamy między nerwami na liściach młodszych
- odcinki między pąkami są widocznie skrócone
- roślina wydaje nieliczne, drobne i zniekształcone owoce
Reagowanie:
- uregulowanie odczynu pH gleby. Największa przyswajalność cynku charakteryzuje pH 4,5 – 6,0, a później stopniowo maleje. Niedobory cynku właściwie nie występują na glebach o pH niższym niż 6,0.
- upewnij się, że gleba nie zawiera zbyt dużych ilości fosforu
- cynk można wprowadzić poprzez wszystkie formy nawozów naturalnych (patrz: poprzednie wpisy dedykowane poszczególnym metodom nawożenia). Uśredniona ilość cynku ww kilogramie obornika wynosi 350 mg
- można stosować tlenek cynku na gleby kwasowe i siarczan cynku na gleby zasadowe, zabieg warto powtarzać co 7-10 lat
Nadmiar cynku
- chloroza młodych liści, często połączona z czerwonym zabarwieniem wiązek przewodzących starszych liści
- słabszy wzrost
- spowolniony przyrost korzeni na długość
- upośledza pobór żelaza przez roślinę, indykuje niedobory tego składnika
Reagowanie
- upewnij się, że w glebie nie występuje niedobór fosforu
- zwiększ zawartość materii organicznej w glebie, jak że materia organiczna ogranicza przyswajalność cynku
- jeżeli powyższe metody nie pomagają, wymagana jest rekultywacja gleby
Źródło: https://www.pexels.com/pl-pl/zdjecie/droga-sloneczny-mezczyzna-pole-5310980/
🟢 NIKIEL
Nikiel to metal ciężki – znacznie groźniejszy od niedoboru jest jego nadmiar, który działa toksycznie na wszystkie organizmy żywe. Mimo to jest potrzebny roślinom, które pobierają nawóz z mocznika (np. motylkowate). Ponadto wpływa na pobieranie żelaza, wspomaga kiełkowanie nasion, szczególnie sałaty, ziemniaków, owsa i motylkowatych.
Nikiel można wprowadzić do gleby wraz z każdym nawozem naturalnym. Kilogram przydomowego kompostu zawiera nawet do 15 mg tego mikroelementu.
Nadmiar niklu mogą zwiastować duże skupiska smagliczek.
🟢 TLEN, WODÓR I WĘGIEL
Tlen oraz wodór dostarczane są do rośliny głównie wraz z wodą oraz z powietrza, węgiel bezpośrednio z gleby, wraz z masą organiczną.
Funkcje jakie pełnią w każdej roślinie są tak podstawowe, a reagowanie na niedobór i nadmiar tak intuicyjne, że postanawiamy pozostawić ten dział nieopisanym, z szacunku do inteligencji czytelnika.
Źródło: https://www.pexels.com/pl-pl/zdjecie/droga-natura-niebo-pochmurny-4439584/
PIERWIASTKI KORZYSTNE
🟢Sód
Wymagany jedynie w śladowych ilościach, dostarczany wraz z deszczem albo z gleby.
Jej nadmiar jest szkodliwy
🟢 Kobalt
potrzebny szczególnie roślinom strączkowym i zwierzętom.
Wyjątkowo bogate w kobalt są odchody owiec
🟢 Selen
potrzebny w śladowych ilościach w ogrodzie i na przykład dla owiec.
Można suplementować algami morskimi.
🟢 Krzem
ważny budulec komórek roślin, szczególnie trawiastych.
Kompost z dodatkiem traw i cement zwiększają ilość krzemu w glebie.
🟢 Glin
Zwiększa odporność roślin na niekorzystne warunki atmosferyczne
🟢 Wanad
Szczególnie duże zapotrzebowanie na wanad wykazują rośliny motylkowe
🟢 Lit
Jest naturalnie suplementowany wraz z kompostem i obornikiem.
Wymagane są jedynie śladowe ilości
🟢 Fluor
korzystny w niewielkich ilościach, wprowadzanych na przykład przez nawóz z alg morskich.
Działa jak trucizna, gdy przedawkowany. Przedawkowanie w glebie zdarza się przy dużych aglomeracjach miejskich.
🟢 Tytan
nie jest bezpośrednio używany przez rośliny, ale na glebach piaszczystych jest katalizatorem do tworzenia amoniaku, który pomaga roślinom przetrwać w suchych terenach
niedobory wapnia i tytanu wywołują plamistość podskórną jabłek
TRUCIZNY
🟢Aluminium
Toksyczne. W nadmiarze występuje w kwaśnych deszczach i na glebach zanieczyszczonych siarką, głównie w terenach przemysłowych. Niewielkie ilości można łagodzić przez wapnowanie gleby
🟢 Chrom
trucizna dla roślin i zwierząt. Wymaga pilnego usunięcia z gleby
🟢 Arszenik
Dla roślin i zwierząt szkodliwy, znajduje się w wielu paszach przemysłowych.
🟢Cyna
w większych ilościach szkodliwa dla roślin i ludzkiego zdrowia
🟢 Jodyna
szkodliwa. Przy wysokiej zawartości w glebie, może znajdować się w mleku zwierząt hodowlanych
🟢Rtęć
szkodliwy pierwiastek występujący w kwaśnych deszczach, glebach przy kopalniach, mocno zanieczyszczonych regionach
🟢Ołów
trucizna występująca przy dużych skupiskach miejskich i ruchliwych drogach. Wymaga przykrycia dużą ilością substancji organicznej.
Największe zanieczyszczenia występują w miastach, szczególnie regionach ze starszym budownictwem. Przenika do owoców i warzyw. Można ograniczyć negatywne skutki przez:
- przygotowanie podstawy/bazy dla grządek ze zmiażdżonych cegieł lub żwiru
- wykopanie 30 cm gleby i zastąpienie glebą przekompostowaną z przynajmniej 40% substancji organicznej
- jeżeli ołów osiada na warzywach i owocach w formie pyłu, pomaga przemywanie roślin w occie
🟢Kwas siarkowy
Zanieczyszczenia występują głównie na terenach bagnistych. Dla większości roślin pozostaje szkodliwy.
Można się go pozbyć przez osuszanie terenu, stosowanie nawozów alkalicznych, jak popiół czy wapno
🟢Chlor
Szkodliwy dla roślin i spożywających je ludzi. Zwróć uwagę na zawartość chloru w wodzie, której używasz do podlewania. Jeżeli normy zostały przekroczone, pilnie zgłoś ten fakt jednostce sanepidu i zrezygnuj z picia wody z kranu, a nawet kąpieli w niej.
Źródło: https://www.pexels.com/pl-pl/zdjecie/jedzenie-zdrowy-warzywa-krajobraz-4710604/