ब्राह्म्याः (बकोपा मोन्निएरी) विषये विस्तृत विवरणम्:

१. परिचयः
ब्राह्मी (बकोपा मोन्निएरी), आयुर्वेदे अतिप्राचीनः वनस्पतिः अस्ति। अयं क्षुपः स्मरणशक्तिवर्धनाय, मस्तिष्कशक्तिवर्धनाय च प्रसिद्धः अस्ति।

पर्यायनामानि: ब्राह्मी, जलनेमिः, सोमवल्लरी, मण्डूकपर्णी।
कुलम्: स्क्रोफुलारिएसिए
संस्कृत नामानि: ब्राह्मी, सोमलता, नीरब्राह्मी।
प्रचलित नामाः: ब्राह्मी नीरब्राह्मी
२. वनस्पतिशास्त्रीय विवरणम्
ब्राह्मी एकस्मिन अल्पविकसितः सस्यः अस्ति। तस्य पत्राणि लघु, मांसलानि च सन्ति। पत्राणां आकारः अण्डाकारः अस्ति, किञ्चित् स्निग्धत्वयुक्तानि।

पुष्पाणि: लघु, श्वेतवर्णानि अथवा नीलवर्णानि सन्ति।
मूलव्यवस्था: शाखायुक्तानि, भूमिसमीपे प्रसृतानि।
बीजः: सूक्ष्मः, वृत्ताकारः।
वर्धनं: आर्द्रभूमौ वर्धते, जलाशयानां समीपे साधारणतया दृष्टः।
३. आवासः
ब्राह्मी क्षुपः साधारणतया उष्णकटिबंधीय, उपोष्णकटिबंधीय प्रदेशेषु वर्धते। आर्द्रप्रदेशेषु, जलाशयानां समीपे, दलदलेषु चायमणः भवति।

भारतदेशे, विशेषतः उत्तरप्रदेशे, बिहार, बंगाल, तमिलनाडु च प्रदेशेषु अधिकतया लभ्यते।
जलवस्निग्धं क्षेत्रं, आर्द्रभूमिः इत्यादिषु वर्धते।
४. पारम्परिकोपयोगाः
ब्राह्मी प्राचीनकाले आयुर्वेदे महत्त्वपूर्ण स्थानं धारयति। अयं क्षुपः स्मृतिवर्धनाय, मस्तिष्के धारणशक्तिवर्धनाय, तथा मानसिक धैर्यं वर्धयितुम् प्रयुक्तः।

आयुर्वेदे: ब्राह्मी तिक्तः, शीतलः, मस्तिष्कशक्तिवर्धिनी, चित्तशुद्धिकरी च मता अस्ति। अपस्मार, उन्माद, शिरोरोगेषु च प्रयुक्ता।
चिकित्सायाम्: ब्राह्म्याः सेवनं मस्तिष्कधारणशक्तिं, स्मृतिं च वृद्धिं करोत्।
संस्कृत ग्रन्थेषु: चरकसंहितायाम्, सुश्रुतसंहितायाम्, ब्राह्म्याः विशेषगुणाः वर्णिताः।
५. रसविज्ञानं
ब्राह्म्याः औषधीय द्रव्याणि विविधानि सन्ति, यथा बाकोसाइडस् , एल्कलॉइडाः, सैपोनिन्स इत्यादयः।

मुख्य घटकाः: बाकोसाइडस् ए, बाकोसाइडस् बी, लूटेओलिन, एशियाटिक एसिड इत्यादयः।
द्रव्याणां प्रभावाः: बाकोसाइडस् न्यूरोप्रोटेक्टिव्, न्यूरोट्रांसमीटराणां सन्तुलनं साधयन्ति, तन्मूलकं मानसिकशक्तिवर्धनं, स्मरणं च वर्धयन्ति।
६. वैज्ञानिकाः अध्ययनानि
आधुनिक विज्ञानं ब्राह्म्याः गुणेषु अधिकं शोधं कुर्वन्ति। विशेषतः मस्तिष्के न्यूरोट्रांसमीटराणां संतुलनं, न्यूरोप्रोटेक्शनं च अध्ययनं कृतम् अस्ति।

अनुसन्धानाः: ब्राह्म्याः सेवनं स्मृतिवर्धनाय, ध्यानवर्धनाय च प्रमाणितम् अस्ति।
मनोविज्ञानम्: अपस्माररोगे, अवसादे च ब्राह्म्याः प्रभावः दृष्टः।
७. आयुर्वेदिक योगाः
आयुर्वेदे ब्राह्मी विविधरूपेण प्रयुज्यते। तस्य योगाः घृत, तैल, चूर्ण इत्यादिरूपेण लभ्यन्ते।

ब्राह्मी घृतम्: स्मृतिवर्धनाय, ध्यानवर्धनाय च प्रसिद्धम्।
ब्राह्मी चूर्णम्: मस्तिष्करोगेषु, धारणशक्तिवर्धनाय च उपयोगी।
ब्राह्मी तैलम्: शिरःशूल, अनिद्रायां च उपयोगः।