Herkese merhaba,
Bir süre kripto paralar ve blockchain teknolojisi ile ilgili temel bilgiler içeren bir yazı dizisi paylaşacağım. Bu yazı dizisine diğer yazdıklarımla karışmaması için "Kriptoya Giriş 101" adını verdim. Yazıları büyük ölçüde Ledger Academy'nin dokümanlarının üzerinden Türkçe çeviri olarak hazırlayacağım. Arada benim de konuyla ilgili notlarımı veya karmaşık olduğunu düşündüğüm konuların daha rahat anlaşılabilmesi için örneklerimi görebileceksiniz.
İyi okumalar.
Bitcoin ve kripto paraların doğuşu
Günümüzde kabaca 4.6 milyar insan internet kullanıyor ve bu rakam her geçen gün artmaya devam ediyor. İnternet kullanımının artması kullanıcıların sosyal medya, alışveriş ve online paylaşım gibi yeni alışkanlıklar edinmesine de neden oldu. Yıllardır kullanıcılar eşler arası paylaşımlar sayesinde bilgisayarlarındaki dosyaları başkalarıyla paylaşabiliyordu. Ancak bu paylaşım esasen bir bilgisayardaki dosyanın kopyasının başka bir bilgisayara gönderilmesi sayesinde gerçekleşebiliyordu. Konu para olduğunda ise işler değişmeye başladı. Dosya paylaşımına benzer bir mantıkla arkadaşınıza para göndermek isterseniz ve elinizde gönderdiğiniz miktarın da bir kopyasını tutarsanız o paranın değeri otomatik olarak düşecektir. Bu nedenle de para transferi gibi işlemler bankalar veya finans şirketleri gibi aracı kurumlar sayesinde yapılıyordu. Tam bu noktada merkezi olmayan ve eşler arası para gönderimini sağlayabilecek bir sistem nasıl yaratılabilir sorusu ortaya çıktı.
Bu sorunun cevabı ise 2008 yılında Bitcoin ile birlikte geldi. Bitcoin'in yaratıcısı olarak kabul edilen Satoshi Nakamoto (kim veya kimler olduğu bilinmiyor) isimli kişi bir manifesto yayınlayarak Bitcoin'i tanıttı. Yayınlanan yazıda Bitcoin'in ne olduğu, nasıl çalıştığı ve neyi amaçladığı detaylı olarak açıklanıyordu. İlk kripto para birimi olan Bitcoin'in tanıtılmasının ardından oluşmaya başlayan pazar ise günümüze kadar gelişerek geldi.
Blockchain teknolojisi
Kripto para dediğimizde blockchain adı verilen teknolojiyi görmezden gelmemiz mümkün değil. Blockchain Türkçe'ye blok zinciri olarak çevrildiği için yazının devamında da blok zinciri kelimesini kullanacağım. Bitcoin için nasıl "dijital para" diyorsak, blok zinciri için de o paranın işlemlerinin gerçekleştiği ağ dersek çok yanlış bir şey söylemiş olmayız. Günümüzde birçok kripto paranın kendi blok zincirleri ve blok zincirlerinin de kendi işleyiş kuralları vardır. Elbette bu blok zincirleri birbirlerinden bağımsız olsalar da aynı temel fikir üzerine kurulmuşlardır ve bu şekilde işlerler. Kripto paralar blok zinciri teknolojisinin üzerinde yer almış ve bu şekilde kullanılmaya başlanmış olsalar da blok zincirinin birçok farklı kullanım alanı vardır. Blok zinciri ile ilgili daha detaylı anlatımı bir sonraki yazıda ele alacağım.
Kripto vs fiat
Kripto paraların gerçek potansiyellerini anlamak için basit bir karşılaştırma yaparak ilerleyebiliriz. Bu sayede fiat adı verilen gerçek paralarla kripto paraların benzerliklerini ve farklılıklarını daha kolay anlayabiliriz. Her şeyden önce her ikisinin de bir değer depolama aracı olduğunu söylemeliyiz. Hem fiat ile hem de kripto ile ürün ve hizmetler satın alabilir veya yatırım yapabilirsiniz. Her ikisinin de değerleri arz-talep dengesine göre belirlenir ve insanların güvenine bağlıdır. Diğer yandan birbirlerinden ayrıldıkları 6 önemli madde vardır;
- Kriptolar kriptografi ve blok zinciri teknolojisine dayanan dijital para birimleridir. Fiat paralar devletler tarafından basılan para birimleridir.
- Kriptolar merkeziyetsizdir. Yönetim çoğunluğun koyduğu kurallarla yapılır. Fiat paralar devletlere aittir. Merkezi yönetimler tarafından kontrol edilir.
- Kriptolar ile ucuz ve hızlı sınırlar ötesi transferler yapılabilir, tüm dünyada aynı para birimi kullanılabilir. Fiat paraların bir ülkeden diğerine gönderilmesi durumunda o ülkenin yerel para birimine dönüştürülmesi gerekebilir.
- Kriptolar bankalara ihtiyaç duymazlar. Transfer işlemleri blok zincirleri sayesinde otomatik olarak kontrol edilir. Fiat paralarda transfer işlemleri yapabilmek için bankalar gibi üçüncü parti bir denetleyiciye ihtiyaç vardır.
- Kripto para transferleri takip edilemez. Fiat para transferleri takip edilebilir.
- Kripto para işlemleri geri döndürülemez. Fiat para işlemleri geri döndürülebilir.
Kripto temel olarak aracıları ortadan kaldırıp geleneksel finans sistemine bireylerin ön planda olduğu yeni bir bakış açısı getirmeyi amaçlamaktadır. Bu yeni sistemde bireyler çok daha fazla güce sahiptir. Dijital varlıkları kontrol eden tek yetkilidir ve onların güvenliğinden de sorumlu tek kişidir. Kripto paraların geldikleri noktada daha almaları gereken çok yol olsa da temel fikir insanları yeniden merkeze yerleştirmek ve yaşamlarının kontrolünü onlara geri vermektir.
Image Recources
Image 1 - Pixabay.com
Image 2 - Pixabay.com
Translated from Ledger