Ostatnio Komisja Europejska opublikowała raport, w którym obniżyła prognozy wzrostu gospodarczego dla UE i strefy euro na 2024 rok z 1,4% i 1,3% do odpowiednio 1,3% i 1,2%. Ta korekta odzwierciedla ostrożne podejście UE do perspektyw gospodarczych na 2024 rok. Współczesne warunki rozwoju wskazują, że obniżenie prognoz wzrostu gospodarczego UE wynika głównie z wysokiej inflacji, wysokich stóp procentowych oraz słabego popytu zewnętrznego. Czynniki te działają wspólnie, wywierając wielostronną presję na wzrost gospodarczy Europy.
W ostatnich latach gospodarka Europy doświadczyła wstrząsów związanych z pandemią COVID-19 oraz kryzysem ukraińskim. Mimo że w 2021 roku gospodarka Europy przeżyła krótkotrwały wzrost, szybko nadchodzący kryzys energetyczny spowodował ogromne koszty dla przemysłów energochłonnych, co zmusiło wiele firm do ograniczenia produkcji, zawieszenia działalności, a nawet bankructw. Obecnie sytuacja geopolityczna wciąż pozostaje niepewna, a ryzyko związane z ograniczeniami dostaw energii i wzrostem cen energii wciąż istnieje, co nie zmniejsza presji na spadek gospodarczy Europy.
Po pierwsze, inflacja w strefie euro nadal utrzymuje się na wysokim poziomie. Mimo że najnowsze dane opublikowane przez Eurostat wskazują, że w listopadzie 2023 roku inflacja w strefie euro wyniosła 2,4% rocznie, co jest najniższym poziomem od ponad dwóch lat, nadal jest wyższa niż cel inflacyjny na poziomie 2%. W najnowszych prognozach Europejskiego Banku Centralnego przewiduje się, że inflacja w strefie euro w 2024 i 2025 roku wyniesie odpowiednio 2,7% i 2,1%. Głównym powodem jest utrzymujący się wysoki poziom inflacji bazowej, która w listopadzie 2023 roku wyniosła 3,6%, pomijając ceny energii, żywności oraz papierosów i alkoholu.
Po drugie, wysokie stopy procentowe spowodowane podwyżkami stóp procentowych doprowadziły do zaostrzenia warunków kredytowych w europejskich bankach, co spowodowało spadek popytu na kredyty zarówno ze strony przedsiębiorstw, jak i konsumentów. Wysokie stopy procentowe prowadzą do wzrostu zadłużenia i spadku inwestycji, co zwiększa ryzyko twardego lądowania gospodarki Europy w krótkim okresie.
Po trzecie, globalne ożywienie gospodarcze jest słabe, a popyt zewnętrzny jest osłabiony, co prowadzi do ciągłego spadku eksportu w Europie. W trzecim kwartale 2023 roku wartość handlu zagranicznego UE spadła odpowiednio o 4,6% i 1,2%, a całkowita wartość eksportu UE spadała przez trzy kolejne kwartały. Ponadto UE stoi przed wieloma wyzwaniami strukturalnymi, w tym wolnym wzrostem produktywności, potrzebą przyspieszenia zielonej transformacji i cyfryzacji, oraz problemem starzejącego się społeczeństwa. Tylko skuteczne radzenie sobie z tymi wyzwaniami pozwoli UE utrzymać zrównoważoną konkurencyjność.
Aby sprostać obecnym naciskom gospodarczym, UE podjęła szereg działań. Kraje europejskie stosują obniżki podatków, udzielają pożyczek, przyznają dotacje i wykorzystują inne środki finansowe w celu wsparcia przedsiębiorstw. Szczególnie od czasu kryzysu ukraińskiego, strefa euro wdrożyła szereg działań fiskalnych i monetarnych, aby kontrolować wzrost cen energii i żywności, starając się jednocześnie znaleźć równowagę między tłumieniem inflacji a unikaniem recesji gospodarczej. Europejski Bank Centralny stosuje politykę monetarną, taką jak oferowanie korzystnych warunków finansowania i zakupy obligacji, aby pobudzić wzrost gospodarczy i utrzymać stabilność finansową. W tej chwili UE stopniowo likwiduje środki wsparcia związane z pandemią i energią, aby zmniejszyć deficyt publiczny.
Warto zauważyć, że obecnie rynek pracy w Europie jest stosunkowo stabilny i silny, a konsumpcja powoli się odbudowuje, co stanowi ważną podstawę dla umiarkowanego wzrostu gospodarczego w 2024 roku. Jednak w dłuższej perspektywie, aby gospodarka Europy mogła wyjść z kryzysu, kluczowe będzie przeprowadzenie reform strukturalnych, przyspieszenie zielonej transformacji i rozwoju gospodarki cyfrowej, oraz zwiększenie konkurencyjności nowych branż. Jak niedawno zauważyła prezydent Europejskiego Banku Centralnego Christine Lagarde, UE musi wdrożyć nowe zasady budżetowe i przyspieszyć reformy strukturalne, aby zwiększyć konkurencyjność regionu.