ဘစ္​ကိုင္​နဲ႔ပက္​သက္​ၿပီစပ္​မိစပ္​ရာကိြစိကြစ(Bitcoin)

က်ြန္​​ေတာ္​​ေျပာျပ​ေပးမွာက​ေတာ့Bitcoin နဲ႔ပက္​သက္​တဲ့အ​ၾကာင္​းအရာ​ေလ​ေတြ႕ပါ။ ဖတ္​ၿပီး​ေတာ့​ေဝဖန္​ၾကတာ​ေပါ့။
Cryptocurrency (Digital money)

Cryptocurrency ရဲ႕ အစဟာ Bitcoin ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ Bitcoin မေပၚခင္က စဦး Digital money အျဖစ္ E-Gold (1996) အရင္ေပၚပါတယ္။ ေနာက္ေတာ့ Hacker ေတြတုိက္ခုိက္ခံရၿပီး ေပ်ာက္ကြယ္ သြားပါတယ္။ သူ႔ေနာက္မွာ Digital Money ထဲအက်ဳံး၀င္တဲ့ Web Money (1998) (ခုထိရွင္သန္ဆဲ), Liberty Reserve (2006) (ဥပေဒနဲ႔ညိလုိ႔ဆုိၿပီး ဖ်က္သိမ္းခံရ), Perfect Money (2007) (လက္ရွိအခ်ိန္ထိ) တုိ႔အသီးသီး ထြက္ေပၚပါတယ္။

Bitcoin (the gold)

Bitcoin ကုိ Satoshi Nakamoto ေခၚ အမည္ရင္းမသိ၊ ဘယ္သူမွန္းမသိတဲ့ ဂ်ပန္လူမ်ဳိး programmer သုိ႔မဟုတ္ programmer မ်ားအဖြဲ႕က 2008 ခုႏွစ္ ေအာက္တုိဘာ 31 မွာ C++ language နဲ႔ ေရးသားခဲ့ၿပီး 2009 ဇန္န၀ါရီမွာ Open-source အျဖစ္ ဖြင့္ခ်ေပးခဲ့ပါတယ္။ ခုခ်ိန္ထိ Satoshi Nakamoto ကို ဘယ္သူမွန္းမသိၾကပါဘူး။ သူဟာ ဂ်ပန္လူမ်ဳိးျဖစ္ၿပီး 5.4.1975 ခုႏွစ္မွာ ေမြးဖြားခဲ့တာေလာက္ပဲ သိၾကပါတယ္။ သူ (သုိ႔မဟုတ္) သူတုိ႔ရဲ႕ နည္းပညာကုိ open-source ခ်ေပးလုိက္တဲ့အတြက္ Bitcoin ကုိ ဘယ္သူမွ တစ္ဦးတည္းမူပုိင္ ထိန္းခ်ဳပ္ခြင့္မရွိေတာ့ဘဲ ကမၻာအႏွ႔ံ လြတ္လပ္စြာက်ယ္ျပန္႔လာေစပါတယ္။

Bitcoin mining (Bitcoin ကုိ ထုတ္လုပ္ျခင္း)

Bitcoin ကုိ မုိင္းတူးျခင္းျဖစ္စဥ္နဲ႔ ထြက္ရွိေစပါတယ္။ Bitcoin mining ဆုိတာ network လုံၿခဳံေရး၊ ေငြလႊဲေျပာင္းမႈ (transaction) လုပ္ငန္းစဥ္အတြက္ တြက္ခ်က္မႈစြမ္းအား အသုံးျပဳျခင္းနဲ႔ စနစ္အတြင္း လူေတြ တစ္ၿပိဳင္တည္း double လုပ္ေဆာင္မႈကုိ ထိန္းေပးျခင္းလုိ႔ဆုိပါတယ္။ မုိင္းတူးျခင္းလုိ႔ရည္ညႊန္းတာကလည္း ျပင္ပမွာတကယ္မုိင္းတူးပုံနဲ႔တူလုိ႔ျဖစ္တယ္။

ျပင္ပမွာ တကယ္မုိင္းတူးတာမ်ဳိးမဟုတ္ဘဲ Computer, Hardware, Software ေတြနဲ႔ Bitcoin ကုိ မုိင္းတူးေစပါတယ္။ အဲ့ဒီ hardware, software ေတြဟာ မုိင္းတူးသမား (miner) ေတြျဖစ္ပါတယ္။ (Bitcoin Mining စက္ေထာင္ထားတဲ့လူတုိင္းကုိ Bitcoin Miner လုိ႔ အလြယ္ေခၚေပမယ့္ ဒီေနရာမွာေတာ့ Bitcoin Mine Owner လုိ႔မွတ္ထားပါ။) တကယ့္ေလာကမွာ မုိင္းတူးသမား(လူ)ေတြ မုိင္းတူးရင္ ေရႊ၊ သတၱဳ တစ္တုံးစ ႏွစ္တုံးစ ရသလုိ Bitcoin miner ေတြမွာက Block တစ္တုံးစ ႏွစ္တုံးစ ရပါတယ္။ ရလာတဲ့ Block တစ္ခုကုိ 50 Bitcoins ႏႈန္းန႔ဲ စထြက္ေစပါတယ္။ Block ေပါင္း 210,000 ျပည့္တုိင္း Bitcoin တစ္၀က္ေလ်ာ့က်လာပါတယ္။ ဥပမာ- Block ေပါင္း 210,000 ေရာက္တဲ့အထိ Block တစ္ခုကုိ 50 Bitcoins ႏႈန္းေပးပါမယ္။ 210,001 ကစၿပီး Block တစ္ခုကုိ 25 Bitcoins သာ ထုတ္ေပးပါမယ္။ ဒီလုိနဲ႔ Block ေတြမ်ားလာတုိင္း တျဖည္းျဖည္းေလ်ာ့လာၿပီး ေနာက္ဆုံး Bitcoin Zero ျဖစ္သြားပါမယ္။ အသစ္မထုတ္ႏုိင္ေတာ့ပါဘူး။ Block တစ္ခုေတြ႕ရွိဖုိ႔ ပ်မ္းမွ် 10 မိနစ္သတ္မွတ္ထားပါတယ္။ ဒါဆုိရင္ ပ်မ္းမွ်အားျဖင့္ Block တစ္ခုအတြက္ Bitcoin ရရွိမႈႏႈန္းဟာ ၄ ႏွစ္မွာတစ္ႀကိမ္ တစ္၀က္ႏႈန္း ေလ်ာ့က်လာမယ္။ July 2016 ကစၿပီး Block တစ္ခုကုိ 12.5 Bitcoin သာရရွိေတာ့တယ္။

မုိင္းတူးသမား(လူ)ေတြမ်ားရင္ ေရႊ၊ သတၱဳေတြ ျမန္ျမန္နဲ႔မ်ားမ်ားရသလုိ Bitcoin miner မ်ားရင္ block ေတြ ျမန္ျမန္နဲ႔မ်ားမ်ားရပါမယ္။ Bitcoin miner အေရအတြက္ဟာ Mining Power ေပၚမွာမူတည္ပါတယ္။ Mining Power ကုိ စက္မွာတပ္ဆင္ထားတဲ့ CPU (Central Processing Unit), GPU (Graphics Processing Unit) ပမာဏေပၚမူတည္ၿပီး Hash rate နဲ႔ တုိင္းတာပါတယ္။ Bitcoin miner ေတြမ်ားလာတဲ့အခါ Block တစ္ခုကုိ 10 မိနစ္ထက္ေစာၿပီး ျမန္ျမန္ေတြ႕လာရင္ Bitcoin difficulty စတင္ပါမယ္။ (ျပင္ပမွာလည္းပဲ မိုင္းလုပ္သားမ်ားလုိ႔ ျမန္ျမန္ထြက္ရွိတဲ့အခါ မုိင္းတူးရခက္လာသလုိေပါ့။) Bitcoin difficulty စတင္တဲ့အခါ Block ေတြ႕ရွိမႈ ေႏွးသြားၿပီး Block တစ္ခု 10 မိနစ္ႏႈန္းကုိ ျပန္ေရာက္လာပါမယ္။ ၿပီးရင္ တစ္ဖန္ looping ထပ္ပတ္ပါမယ္။ ဒီလုိနည္းနဲ႔ Bitcoin ကုိ အလြယ္တကူ မထြက္ရွိေအာင္ looping ပတ္ထားပါတယ္။ မုိင္းတူးပုံသေဘာတရားအတုိင္းပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္လည္း သူ႔ကုိ crypto-gold လုိ႔တင္စားေခၚေ၀ၚပါတယ္။

အစကေျပာခဲ့သလုိ ေငြေၾကးဆုိတာ ၾကားခံလဲလွယ္ေရးပစၥည္း ျဖစ္တဲ့အတြက္ ေငြေၾကးရင္းျမစ္ဆုိတာရွိရ ပါတယ္။ ဒီရင္းျမစ္နဲ႔ညီမွ်တဲ့ ေငြေၾကးကုိပဲ ထုတ္ခြင့္ရွိတယ္။ အသစ္ထုတ္ခြင့္မရွိဘူး။ global currency ျဖစ္တဲ့ Bitcoin ဟာ ကမၻာအရပ္ရပ္က paper money (or) hard money ကေန digital money (or) soft money အျဖစ္ကုိ ေျပာင္းလဲေစခ်င္တာျဖစ္တဲ့အတြက္ ကမၻာအရပ္ရပ္ရဲ႕ ပုိ႔ကုန္သြင္းကုန္ (သုိ႔မဟုတ္) ေရာင္းလုိအား၀ယ္လုိအား အေပၚအေျခခံၿပီး Bitcoin အသစ္ထြက္ရွိခြင့္ 21 မီလီယံ သတ္မွတ္ေပးထားပါတယ္။ အမွန္တကယ္ရွိတဲ့ ရင္းျမစ္ဟာ Bitcoin ထြက္ရွိတဲ့ပမာဏထက္နည္းတဲ့အခါ Bitcoin တန္ဖုိးက်မယ္၊ ေဖာင္းပြမယ္။ ရင္းျမစ္ကမ်ားလာရင္ Bitcoin တန္ဖုိးတက္မယ္။ ဒါပါပဲ။

Bitcoin ကုိ စထြက္ေစတဲ့အခါ Mining Power ေပၚမူတည္ၿပီး တြက္ခ်က္ထြက္ရွိေစတယ္။ Mining Power ျမင့္ေလ Miner မ်ားေလျဖစ္သလုိ Mining စက္ရဲ႕ တန္ဖုိးကလည္း ျမင့္တက္ေလျဖစ္လာ ပါတယ္။ ေငြေၾကးသေဘာတရားအရ Bitcoin ကုိလည္း ရွိၿပီးသား ေငြေၾကးနဲ႔လဲယူရမွာျဖစ္လုိ႔ စက္ရဲ႕တန္ဖုိးအတြက္ သုံးလုိက္ရတဲ့ ေငြအရင္းအႏွီးကုိ ရင္းျမစ္အျဖစ္ယူၿပီး coin အေရအတြက္ကုိ တြက္ခ်က္ ထြက္ရွိေစတယ္။ Bitcoin software ကေတာ့ ေငြပမာဏဘယ္ေလာက္ဆုိတာ မသိပါဘူး။ သူ႔ကုိခုိင္းေစထားတဲ့အတုိင္း Mining power ေပၚမူတည္ၿပီး ထုတ္ေပးမွာျဖစ္တယ္။ ဥပမာ- စက္တန္ဖုိးဟာ $1000 ျဖစ္ရင္ အဲ့ဒီ $1000 စက္ရဲ႕ Mining power အလုိက္ coin အေရအတြက္ကုိ ထြက္ရွိေစမွာျဖစ္တယ္။ ပထမဦးဆုံးထြက္လာတဲ့ coin အေရအတြက္ဟာ $1000 နဲ႔ညီမွ်တယ္ လုိ႔ ေယဘူယ်ယူဆႏုိင္တယ္။

Program ေရးဆြဲထားတဲ့ looping အတုိင္း Bitcoin difficulty ျဖစ္စဥ္ကုိ ေရာက္တဲ့အခါ Bitcoin ထြက္ရွိမႈ ေႏွးသြား၊ ရပ္သြားမယ္။ တကယ့္ေလာကမုိင္းတြင္းမွာ ေရႊ၊ သတၱဳေတြ နည္းသြား ကုန္သြားသလုိေပါ့။ မုိင္းလုပ္သားေတြရရွိလာတဲ့ ေရႊေတြကုိ မုိင္းပုိင္ရွင္ကုမၸဏီ (Mine owner) သုိ႔သြင္းၿပီး Mine owner ဟာ ရရွိလာတဲ့ ေရႊ၊ သတၱဳေတြကုိ သူ႔ရဲ႕အရင္းအႏွီး၊ သုံးစြဲရတဲ့အခ်ိန္၊ ကုန္က်စရိတ္ေတြနဲ႔ တြက္ခ်က္ၿပီး တန္ဖုိးသတ္မွတ္ကာ ေစ်းကြက္ပုိ႔မယ္။ ဒီလုိသေဘာအတုိင္း Bitcoin Mine owner ေတြက လည္း ထြက္ရွိလာတဲ့ coin ေတြကုိ ကနဦးတန္ဖုိး သတ္မွတ္ၿပီး ေစ်းကြက္ပို႔တဲ့အခါ ေနာက္ထပ္ေငြ အရင္းအျမစ္ေတြနဲ႔ လဲယူၾကတဲ့အတြက္ ၀ယ္လုိအားတက္လာၿပီး Bitcoin တန္ဖုိးလည္း လုိက္တက္လာတယ္။

Bitcoin အသစ္ထြက္ရွိမႈျဖစ္စဥ္ ေနာက္တစ္ဖန္ မစမခ်င္း ၀ယ္လုိအားေရာင္းလုိအားေပၚမူတည္ၿပီး Bitcoin တန္ဖုိး အတက္အက်ျဖစ္ေပၚလာတယ္။ Bitcoin အသစ္ထြက္ရွိမႈျဖစ္စဥ္ မစေသးတဲ့အခါ Mine owner ေတြဟာ user အခ်င္းခ်င္း ေငြေပးေငြယူမႈ (transaction) ေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ Block ေတြကို ေျဖရွင္းခ်ိတ္ဆက္ေပးရ၊ ကြန္ရက္ကုိ ထိန္းသိမ္းေပးရတဲ့အတြက္ Blockchain network မွတဆင့္ ၀န္ေဆာင္ခအျဖစ္ ရွိၿပီးသား Bitcoin ကေနျပန္လည္ရရွိတယ္။ Bitcoin အသစ္ထြက္ရွိမႈျဖစ္စဥ္ျပန္စတဲ့အခါလည္းပဲ Bitcoin အသစ္လည္းရမယ္၊ ေငြအလႊဲအေျပာင္းေၾကာင့္ ၀န္ေဆာင္ခလည္းရမယ္။ ဒီအခါ Bitcoin တန္ဖုိးလည္း အထုိက္အေလ်ာက္က် မယ္။ ျပင္ပေလာက ရဲ႕ ေငြေၾကးသံသရာလည္ပုံသေဘာတရားအတုိင္းပါပဲ။

Ethereum (the gas or ether: crypto-fuel)

Ethereum ကုိ crypto-fuel လုိ႔ တင္စားေခၚေ၀ၚပါတယ္။ သူ႕ရဲ႕ မူလရင္းျမစ္ဟာ ေရနံႏွင့္သဘာ၀ ဓါတ္ေငြ႔ေရာင္း၀ယ္မႈေပၚမွာ အေျခခံထားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ပဲ သူ႔ကုိ ေရနံတူးေဖာ္ျခင္းျဖင့္ထုတ္ပါတယ္ လုိ႔ အလြယ္ေျပာခဲ့ပါတယ္။ Ethereum ကုိ အသက္ ၂၃ ႏွစ္သာရွိေသးတဲ့ ႐ုရွားလူမ်ဳိး programmer Vitalik Buterin (ဗစ္တလစ္ ဘုတရင္) မွ C++, Go, Rust စတဲ့ programming language မ်ားနဲ႔ ေရးသားပါတယ္။ Bitcoin Blockchain နည္းပညာကုိအေျခခံၿပီး သူ႔ထက္ပုိေကာင္းတဲ့ Ethereum Blockchain ကုိ ေရးသားပါတယ္။ Bitcoin Blockchain က လြတ္လပ္စြာေငြေပးေခ်မႈတစ္ခုတည္းကုိပဲ အာရုံစုိက္ထားၿပီး Ethereum Blockchain က Smart contract ေတြမွာပါ ခ်ိတ္ဆက္လုိ႔ရေအာင္၊ အရာအားလုံး decentralized ျဖစ္ေအာင္ ေရးသားထားပါတယ္။ Smart Money အျဖစ္ လုပ္ေဆာင္ေစဖုိ႔ေပါ့။ Smart contract ဆုိတာ လူအမ်ားလက္ရွိရင္းႏွီးေနၾကၿပီျဖစ္တဲ့ Smart card, Smart phone ေတြကုိ နားလည္ရင္ ရွင္းျပဖုိ႔လုိမယ္မထင္ပါဘူး။ ကုိယ္တုိင္ေျဖရွင္းဆုံးျဖတ္ၿပီး အလုိအေလ်ာက္ လုပ္ေဆာင္ေစတဲ့ နည္းပညာပါ။ ဒီနည္းပညာသုံးထားတဲ့ စက္ေတြ၊ application ေတြနဲ႔ခ်ိတ္ဆက္ဖုိ႔ Ethereum Virtual Machine (EVM) ကုိ ေရးသားထားၿပီးျဖစ္တယ္။ ဒီ EVM ကုိ စက္ထဲသြင္းလုိက္ရုံနဲ႔ Ethereum network ထဲ အလုိအေလ်ာက္ခ်ိတ္ဆက္သြားေစမွာျဖစ္တယ္။ Ethereum ကုိလည္း Bitcoin လုိ မုိင္းတူးျခင္းျဖစ္စဥ္နဲ႔ ထြက္ရွိေစပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ Bitcoin လုိ လူတုိင္း မုိင္းတူးဖုိ႔မလြယ္ပါဘူး။ Ethereum ကုိ 2013 မွာေရးဆြဲၿပီး 2015 ေလာက္ကမွ relase လုပ္ခဲ့ေပမယ့္ သူ႕အရင္ထြက္ရွိႏွင့္တဲ့ cyptocurrency ေတြကုိ ဘာေၾကာင့္ေက်ာ္တက္လာခဲ့သလဲ။ အေျဖကရွင္းပါတယ္။ သူ႕ရဲ႕ ရင္းျမစ္ေၾကာင့္ပါပဲ။

ဒီလုိ ေငြေၾကးသေဘာတရားကုိနားလည္ရင္ ေငြေၾကးဆုိတာ အသစ္ဖန္တီးၿပီး ထုတ္ခ်င္တုိင္း ထုတ္လုိ႔ မရေၾကာင္း နားလည္ပါမယ္။ အခု cryptocurrency ေတြ ရည္ရြယ္ခ်က္အမ်ဳိးမ်ဳိးနဲ႔ အလွ်ဳိလွ်ဳိထြက္လာၾက တယ္။ ေစ်းကြက္မရွိေသးတဲ့ coin ေတြလည္း ထုတ္ေနၾကတယ္။ သူတုိ႔အားလုံးရဲ႕အေျခခံရင္းျမစ္က Bitcoin ပဲ။ ေနာက္ပုိင္းမွာေတာ့ Ethereum system ကုိအေျခခံတဲ့ coin ေတြထြက္လာတယ္။ Ethereum ကလည္းပဲ Bitcoin ကုိ အေျခခံထားရတာပါပဲ။

အရာအားလုံးဟာ ေရာင္းလုိအား၀ယ္လုိအားေပၚမွာ ရင္းျမစ္ယူၾကတာမွန္ေပမယ့္ လူသုံးမ်ားတဲ့ ရင္းျမစ္ ကသာ လူေတြကုိ ပုိမုိဆြဲေဆာင္ႏုိင္လိမ့္မယ္။ လူေတြပုိမုိလက္ခံသုံးစြဲလာရင္ကုိပဲ ဒီေငြေၾကးဟာ global currency အလုိလုိျဖစ္သြားမွာပဲ။ Bitcoin ဟာ အထင္ရွားဆုံး ဥပမာျဖစ္တယ္။ MLM လုိ လူမ်ားလာေအာင္ မက္လုံးေပးၿပီး လုိက္ဆြယ္ေနစရာမလုိဘူး။ ဒါဆုိရင္ ေနာက္ထြက္လာတဲ့ coin ေတြမွာ သူတုိ႔ရဲ႕ Ecosystem ကုိၾကည့္ၿပီး ဒီ ေငြေၾကးကုိ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံလုိ႔ အက်ဳိးအျမတ္ျမန္မလား၊ ၾကာမလား၊ ဆုံးရႈံးသြားမလား ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာႏုိင္ပါမယ္။

Thanks you for reading
Crd by millioner
Photo by google image