တုပ္ေကြးလမ္းညြန္ အနီးကပ္ micro

ၾကာက္ရမလိုလို၊ တပ္ရမလိုလို၊ ထိုးရမလိုလိုေတြ ဟိုလိုလို ဒီလိုလိုေတြ ျဖစ္လာၾကေတာ့ ဒါေလးေရးလိုက္တယ္။ လာေရာ႔လဟယ္ ...
.
ကာကြယ္ေဆး ထိုးလို႔ရရင္ထိုး၊ ၀ယ္မရရင္ မထိုးနဲ႔။
.
သာမာန္လူက mask တပ္ခ်င္ရင္တပ္၊ မတပ္ခ်င္ရင္ေန။ WHO ေရာ၊ အေမရိကန္ CDC ေရာ၊ ႏိုင္ငံေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားေပၚလစီက မျဖစ္မေန တပ္ပါလို႔ မေျပာ။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ mask တပ္ျခင္းဟာ တုပ္ေကြး ကာကြယ္ႏိုင္တယ္ဆိုတဲ့ အေထာက္အထား တိတိပပ မရွိေသးလို႔။ ဒါေပမယ့္ တပ္ခ်င္ရင္တပ္။ ဘာမွ အပန္းမႀကီးဘူး။ အနည္းဆုံးေတာ့ လက္နဲ႔ ႏွာေခါင္းနဲ႔ ပါးစပ္ကို မကိုင္မိေတာ့ဘူး။ ေခ်ာင္းဆုိးႏွာေခ်ရင္ သိပ္မျပန္႔ေတာ့ဘူး။ ဒါဆို ကူးစက္ဖို႔ အခြင့္အလမ္းနည္း။ ဒါေၾကာင့္တပ္ထားတဲ့သူကို မေလွာင္ေၾကး။
.
အဲ...ဆရာ၀န္၊ သူနာျပဳနဲ႔ က်န္းမာေရးလုပ္သားေတြကေတာ့ သံသယျဖစ္ဖြယ္လူနာနဲ႔ေတြ႔ရင္ လုံး၀ mask တပ္သင့္။ ႏွာေစးေခ်ာင္းဆိုးျဖစ္ေနသူေတြလည္း တပ္သင့္။
.
သာမာန္လူအေနနဲ႔က အားရွိေအာင္ေန၊ အားရွိေအာင္စား၊ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ (ေရပဲေသာက္၊ အခ်ိဳရည္မေသာက္နဲ႔)၊ စီးကရက္ျဖတ္၊ အရက္ဘီယာေလွ်ာ့၊ ၀ေအာင္အိပ္၊ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈလုပ္။ ေသာက္ခ်င္သပဆိုရင္ စီဗစ္လို အားေဆးေလးဘာေလးေသာက္။ လူထူထပ္ရာကို ေရွာင္၊ မသြားမျဖစ္မွသြား။ လတ္လ်ားလတ္လ်ားလုပ္ေနမယ့္အစား အခန္းေအာင္းၿပီး မေအးေသာင္းပို႔စ္ေအာက္မွာ ကဗ်ာသြားေရး။ (တကယ္ေတာ့ မေအးေသာင္းဟာ တုပ္ေကြးေရာဂါဆိုးႀကီးကို သူ႔အၾကည့္တစ္ခ်က္၀င့္ရုံ၊ ဆံႏြယ္တစ္ခ်က္ ပင့္သပ္ရုံနဲ႔တင္ ကာကြယ္တားဆီးႏိုင္တယ္။) အျပင္သြားတဲ့အခါ အေျမးပါးရွိတဲ့ အဂၤါေတြျဖစ္တဲ့ မ်က္လုံး၊ ႏွာေခါင္းနဲ႔ ပါးစပ္ကို လက္နဲ႔ မကိုင္မိေအာင္ သတိထား။
.
အေရးအႀကီးဆုံးက လက္ေဆးဖို႔။ ခဏခဏေဆး။ အထူးသျဖင့္ အျပင္သြားရင္ လက္ေဆးစင္ေတြ႔တိုင္းေဆး။ လက္ေဆးရင္ ဆပ္ျပာနဲ႔ ေရနဲ႔ ေဆးတာအေကာင္းဆုံး။ တစ္ခါေဆးရင္ စကၠန္႔ ၂၀ ေလာက္ၾကာေအာင္ေဆး။ နာရီၾကည့္စရာမလို။ ဟတ္ပီဘတ္ေဒးကို ၂ ခါေၾကာ့ၿပီး စိတ္ထဲမွာဆို။ အဲဒါ စကၠန္႔ ၂၀ ပဲ။ လက္ဖ၀ါး၊ လက္ဖမိုး၊ လက္ေခ်ာင္းၾကား၊ လက္ထိပ္၊ လက္သည္းၾကား အားလုံး စင္ေအာင္ေဆး။ လက္ေဆးျခင္းဟာ mask တပ္ျခင္းထက္ ပိုအေရးႀကီးတယ္ဆိုတာ သေဘာေပါက္။ ငါဟဲ့ ေခတ္မီလူသား mask တပ္ၿပီးၿပီကြဆိုၿပီး လက္ေဆးျခင္းကို မေပါ့သင့္။ mask တပ္ျခင္းသည္ သာမည၊ လက္ေဆးျခင္းသည္ ပဓာန ဆိုတဲ့ဂါထာကို repeat ရြတ္။ ဆပ္ျပာနဲ႔ ေရနဲ႔ ေဆးဖို႔ ခက္ေနရင္ hand gel နဲ႔ေဆးဖို႔ hand gel ေဆာင္။ mask ၀ယ္မရလို႔ စိတ္ဓာတ္မက်နဲ႔။ mask မ၀ယ္ခင္ အရင္၀ယ္ရမွာက ဆပ္ျပာရယ္၊ hand gel ရယ္၊ တစ္ရွဳးရယ္ (တစ္ရွဳးက ေခ်ာင္းဆိုးႏွာေခ်ရင္ အုပ္ဖို႔ေနာ္၊ hand gel နဲ႔ ေဆးရင္ တစ္ရွဳးနဲ႔ မသုတ္ရဘူး။ သူ႔ဘာသာ အေျခာက္ခံရတယ္။ ဒါမွ ပိုးေသတယ္)
.
ကေလးေတြကိုလည္း လက္ေဆးတဲ့အက်င့္ကို သင္။ အိမ္ထဲ၀င္၊ ဖိနပ္ခၽြတ္ၿပီးတာနဲ႔ လက္ေဆးစင္ကို တန္းသြားခိုင္း။ လက္ေဆးၿပီးမွ ေသာက္ေရခြက္တို႔၊ စာအုပ္တို႔၊ တီဗီရီမုတ္တို႔ကို ေပးကိုင္။ အျပင္က ျပန္လာရင္ ကေလးေရာ ကိုယ္ေရာ လက္ေဆး၊ အက်ၤ ီလဲ။ အျပင္က ျပန္လာၿပီးခ်င္း လက္ေဆးရင္ အပူရွပ္တယ္ဆိုတာ မိုးလုံးျပည့္မုသာ၀ါဒ။ ျဖစ္ႏိုင္္ရင္ မ်က္ႏွာပါသစ္။ ဟန္းဖုန္း၊ အိမ္ေသာ့၊ ကားေသာ့၊ လက္ပတ္နာရီ ကို အရက္ပ်ံနဲ႔ပြတ္။ ေရခ်ိဳး၊ ေခါင္းေလွ်ာ္ပါ လုပ္ႏိုင္ရင္ အေကာင္းဆုံး။
.
ဖ်ားၿပီေဟ့ဆိုရင္ အိပ္ယာ ခြဲအိပ္။ ခ်စ္ခ်စ္ကို အၾကင္နာ ေပးတာေတြ ခုခ်က္ခ်င္းရပ္။ အလုပ္၊ ေက်ာင္းက ခြင့္ယူ။ အျပင္မထြက္နဲ႔။ သင့္ေရာဂါပိုး သူမ်ားဆီမျပန္႔ေအာင္ အိမ္တြင္းေအာင္းရန္ သင့္တြင္တာ၀န္ရွိသည္ဟု မွန္ၾကည့္ၿပီး လက္ညွိဳးထိုးေျပာ။ ေျပာၿပီးရင္ အိမ္သားေတြ မကူးေအာင္ mask တပ္ထား။ တပ္ၿပီးတဲ့ mask ကို ကၽြတ္ကၽြတ္အိပ္နဲ႔ ထုတ္ၿပီး အမိႈက္ပုံးထဲ တန္းပစ္။ တပ္ၿပီးသား mask ကို ဟိုတင္ဒီတင္ မလုပ္နဲ႔။ ကိုင္မိသူ ကူးႏိုင္တယ္။ (မေတာ္ၾကြက္ဆြဲသြားလို႔ ၾကြက္တုပ္ေကြးဆိုတာႀကီး ထပ္ျဖစ္လာမွာ မေၾကာက္ဘူးလား) ေခ်ာင္းဆိုး ႏွာေခ်ရင္ လက္နဲ႔ အုပ္ၿပီးဆိုး။ ခ်က္ခ်င္းလက္ထေဆး။ ထမေဆးႏိုင္ရင္ hand gel နဲ႔ပြတ္။ အခန္းတံခါးလက္ကိုင္၊ စားပြဲမ်က္ႏွာျပင္၊ ေစာင္ေခါင္းအုံး၊ ပန္းကန္ခြက္ေယာက္ ေတြကို ေဆးေၾကာေလွ်ာ္ဖြတ္သန္႔စင္။ ဟင္ ဒါေတြကို တစ္သက္လုံးလုပ္ရမလား။ အန္ကယ္ကေတာ့ No ပါ။ စဖ်ားတဲ့ ေန႔က ေရရင္ ၅ ရက္ေျမာက္ၿပီးရင္ ခႏၶာကိုယ္ကေန ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးက မထြက္ေတာ့ဘူး။ ေအးေဆး။ ျပတင္းတံခါးေတြဖြင့္ထား။ ေနေရာင္နဲ႔ ေလ၀င္ေလထြက္ေကာင္းပေစ။ ေဘးအိမ္က ခရက္ရွ္ ေတြကိုလည္း ရွိဳးလို႔ရတယ္။ အလွအပေတြဟာ ဘ၀ရဲ႕ elixir.. အဖ်ားျပင္းတယ္၊ မသက္သာဘူးဆိုရင္ ေဆးခန္းကို ေျပး။
.
ဒိုးခပါပဲဗ်ာ။ ဘယ္လိုေတြေတာင္ ေရးလိုက္တာလဲ အယ္ကို။ ကာကြယ္ေဆးထိုးခ်င္ထိုး၊ မထိုးခ်င္လည္းေန၊ mask လည္း တပ္ခ်င္တပ္။ မတပ္ခ်င္လည္းေနဆိုေတာ့..... ဘာေတြလားဗ်ာ။
.
ဒီလိုပါ ေညး။ ဘ၀ဆိုတာ probability ပါပဲ။ outbreak control ဆိုတာလည္း probability ပါပဲ။ ကူးစက္ႏိုင္ေျခတို႔၊ ေသဆုံးႏိုင္ေျခတို႔ ဆိုတဲ့ ရာခိုင္ႏႈန္း ကိန္းဂဏန္းေတြဟာလည္း probability ပါပဲ။ ဘယ္ေလာက္ဆိုးသြားႏိုင္တယ္ဆိုတာ ဘယ္သူမွ မသိဘူးေညး။ ျဖစ္ခ်င္လည္း ျဖစ္မယ္။ ဘာမွ မျဖစ္ရင္လည္း ဘာမွ မျဖစ္ဘူးပဲ။ (ဒါေတြကို infectious disease modelling မွာ stochasticity လို႔ ေခၚတယ္ဆိုတာ ေညး နားလည္ေအာင္ ရွင္းျပဖို႔ ခက္တယ္ေညး)။ ပညာရွင္ဆိုတဲ့သူေတြကလည္း မွန္းၿပီး ေျပာေနရတာပဲ။ ဒါေပမယ့္ သူတို႔ေျပာတာက blind guess မဟုတ္ဘူး ေညး။ educated guess ေပါ့ေညး။ ဒါေၾကာင့္မို႔ သူတို႔ေရးထားတဲ့ guideline ေတြအတိုင္း ေျပာရတာပါ ေညး။ ကိုယ့္ကို နားလည္ေပးပါ။ ကိုယ္တို႔ ေညးတို႔ကသာ သူတို႔ေျပာတဲ့ ဟာေတြ နားေထာင္လိုက္နာရင္း ကိုယ့္ရွင္သန္မႈ probability ကို ဆြဲတင္ဖို႔ ႀကိဳးစားရတာပဲေညး။ ဖဲဘာသာစကားနဲ႔ ေျပာရင္ ဒီတစ္လွည့္ ေဒါင္းမယ္၊ မေဒါင္းမယ္ကေတာ့ ဘယ္သူ႔မွ မသိဘူးေညး။ ဒါေပမယ့္ ကိုယ့္ဘက္က သာေအာင္ေတာ့ ပစ္သင့္တဲ့ ဖဲကို ပစ္ၿပီး၊ ဆြဲသင့္တဲ့ဖဲကို ဆြဲထားရမွာက ေညးတာ၀န္ပဲေညး ေရ။ က်န္တာကေတာ့ ဘုရားသခင္ အလိုက်ပဲ။ ေညး ေအာင္ျမင္ပါေစ။
.
(စိတ္ပူေနၾကလို႔ စိတ္သက္သာရာရေအာင္ အသြက္ေလး ေရးလိုက္မိတယ္။
.
H1N1 ကို ဘယ္ေလာက္ေၾကာက္သင့္လဲလို႔ အတည္အခန္႔ေရးထားတာက ဒီမွာ https://goo.gl/SNbcFe.

H1N1 အတြက္ mask တပ္သင့္သလားလို႔ အေသးစိတ္ေရးထားတာဒီမွာ
https://goo.gl/TwKLzk)

@tinmyoaung