Oncelikle Dogrudan Satis veya Network Marketing sektorune on yargili biri olmadigimi, tam aksine dunyada issizligin giderek yukseldigi bir donemde cok onemli bir yan/ana gelir kaynagi olabilecegini dusundugumu belirterek baslamak isterim. Bu yazinin genis kitlelere ulasmasini umarak yazdigim icin egitimim hakkinda kisa bir bilgi vermenin yazinin gecerliligini etkileyecegine inaniyorum. Bilkent Universitesi Bilgisayar Muhendisligi’nden 2013 yilinda mezun olduktan sonra, 2014 yilinda Yildirim Beyazit Universitesi Hukuk Fakultesi’ni kazandim ve 2018 Haziran ayinda da Hukuk Fakultesi mezunu olacagim.
Oncelikle Dogrudan Satis isinin hukuki alt yapisina deginmem gerekiyor. 28 Kasim 2013 resmi gazetede yayinlanarak yururluge giren Tuketicinin Korunmasi Hakkinda Kanun’un 80. maddesinde Piramit Satis Sistemleri tanimlanmistir.(http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/11/20131128-1.htm) Piramit Sistem denilen yapi aslinda Avrupa Birligi ve Amerikan Hukuku temellidir. Bu tanimlama o ulkelerde yapildiktan sonra, ulkemiz mevzuatina girmis bulunmaktadir. Peki Piramit Sistem nedir? Piramit Sistem’in tanimi Kanunun 80. maddesinin 1. fikrasinda acikca yer aldigi uzere; sisteme yeni uyeler kazandirma uzerine kazanc saglanan yapidir. Peki bu satirlari okuyan tum okuyucular, eee o zaman Network Marketing nedir? Arada ne fark var diyeceklerdir. Ulkemiz mevzuatinda, Gumruk ve Ticaret Bakanligi’nin 14 Ocak 2015'de yayimladigi Is Yeri Disinda Sozlesmeler Yonetmeligi’nin 24. Maddesinde’de Dogrudan Satis Sektoru duzenlenmektedir. Hukuk egitim olmayan okurlar icin, yonetmelik bir kanuna dayanilarak Yurutme organlari ornegin Gumruk ve Ticaret Bakanligi tarafindan cikarilir ve soz konusu kanunun nasil uygulanacagina dair esaslar belirlenir.(http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/01/20150114-3.htm) Bu yonetmelik Tuketicinin Korunmasi Hakkindaki Kanun’a dayanilarak cikarilmistir. Peki yonetmeligin 24. maddesinde yer alan Dogrudan Satis nedir:
MADDE 24 — (1) Doğrudan satış; herhangi bir doğrudan satış şirketi tarafından istihdam edilsin ya da edilmesin satış temsilcisi, dağıtıcı, distribütör ve benzeri adlarla hareket edenlerin bir mal veya hizmeti kendi evlerinde ya da perakende satış yerleri kullanılmaksızın tüketicinin ev veya iş yaşantısını sürdürdüğü mekânlar gibi iş yeri dışında, tek veya çok katmanlı satış yöntemleriyle tüketicilere sunulmasını öngören pazarlama sistemidir.
Son cumledeki tek veya cok katmanli satis yontemleri ifadesine dikkat etmenizi rica ederim. Cok katmanlidan kasit, kafanizda canlandirdiginiz piramit seklidir. Yani Kanun koyucu kanunda piramiti yasaklarken, yonetmelikte piramiti yasal mi kilmistir? Hayir. Ayni yonetmeligin 25. maddesinde Dogrudan Satislara Iliskin Esaslar belirlenmistir:
Doğrudan satışlara ilişkin temel esaslar
MADDE 25 — (1) Doğrudan satış şirketlerinin kullandığı sistemin, sisteme yeni kişiler kazandırmaktan ziyade mal veya hizmetlerin tüketicilere satışını esas alması gerekir.
(2) Sistemde yer alanların elde ettiği kazanç, ağırlıklı olarak sisteme yeni kişiler kazandırılması ve bu sayede oluşan komisyon, prim, teşvik, ödül ve benzeri isimler altında nitelendirilen menfaatlerin dağıtılması üzerine kurulamaz.
- maddenin fikralari toplamda 11 tane, isteyenler yukarida verilen link’ten acip okuyabilirler. Fakat bu iki fikra bizim icin onemli. Ilk fikrada, mal veya hizmetlerin tuketicilere satisi esas almasi gerekir demekte. 2. fikrada ise elde edilen kazancin agirlikli olarak sisteme yeni kisiler kazandirilmasindan elde edilmesinin mumkun olmadigi belirtilmektedir. Yani 1 ve 2. fikrayi birlikte degerlendirdigimiz zaman; amac urunu tuketiciye satmak olmali, piramit seklinde bir ekip kurarak bu satis mumkundur, fakat yeni uyeden elde edilen kazanc cok cok az olmali, asil kazanc tuketiciye urun satisindan elde edilmelidir.
Biraz karisik geldiginin farkindayim, olayi size soyle aciklamak isterim. Network Marketing sirketleri dunyada bir cok dava ile yuzlesmis ve sonunda bu sektor bir cok sektor gibi devletler tarafindan denetlemeye tabi tutularak, yasal altyapiya kavusturulmustur. Ilk basta sirketler urun satisina yonelik calismislarsa da, bazi insanlarin fitrati geregi pazarlama yeteneginin kisitli olmasi sirketleri baska arayislara itmistir. Tabi ki art niyetli cok fazla sirket de turemis ve titan/saadet zinciri dedigimiz yapilar da olusmustur. Titan/ saadet zinciri denen yapilar da genelde urun bile yoktur. Son 10–15 yilin tartismasi urun olmasina ragmen saadet zincirine benzeyen yapilanmalardir. Iste Dogrudan Satis Sektoru’nun en buyuk sirketlerini barindiran Amerika’da da bu konuda bir cok tartisma olmustur. Hukuk egitimi olan okurlar bilirler, Amerika ve Ingiltere hukuk sistemi, Kara Avrupasi Hukuk Sistemi’nden farkli olarak daha cok ictihat hukukuna dayanmaktadir. Yani yasalar kadar hakimlerin kararlari da diger hakimlerin kararlarini baglar. Amerika’da bu tip urun barindiran fakat urun satisindan cok yeni uye kazandirmayla gelir dagitan sirketlere karsi hakimler ilk basta temkinli yaklasmislardir. Hemen yasak getirmek yerine, sistemi anlamaya yonelmislerdir. Son vardiklari kanaat ise gelir dagitilirken yeni uye kazancinin en fazla yuzde 30, urun satisinin ise yuzde 70'e denk gelmesi gerektigi olmustur. Ayrica aylik urun alinmasi zorunlulugu da yine tuketim ve urun satisina yonelik bir yapinin uygun gorulmesinden kaynaklidir. Bizim kanunumuzda da bu oran AGIRLIKLI ifadesi kullanilarak belirtilmistir. Yani yuzde 50 gibi bir oran gozetiliyor diyebiliriz.
Yazinin cok uzun olmasi, okuma konusunda isteksizlik yaratabilecegi icin yukaridaki aciklamalardan sonra kestirmeden sunu soylemek gerek. Turkiye’de 2013 yilinda cikan TKHK’dan sonra piramit sistemde faaliyet gostermek, TCK kapsaminda dolandiricilik sucunu islemis olmaniza sebep olacaktir. Lutfen size Network Marketing sektorunde faaliyet gostermeniz icin teklifte bulunan arkadasiniza sunu sorun: Sirketinizin 2015 yilinda cikan Is Yeri Disinda Kurulan Sozlesmeler Yonetmeligi madde 19'da belirtilen yetki belgesi mevcut mu? Bu Yetki Belgesi denilen belge bir nevi NETWORK MARKETING RUHSATI’dir. Eger bu belge yoksa sirketiniz yuzde 99 illegaldir. Konu bu kadar basit. Bu belge, Gumruk ve Ticaret Bakanligi mufettislerinin soz konusu sirketin basvurusu uzerine yapilan denetim sonucunda yukarida belirtilen 25. maddedeki temel esaslara uygunluk durumuna gore sirkete verilecektir ya da verilmeyecektir. Eger sirketin Ruhsati varsa bunu acikca paylasacaktir. Var ama paylasilmiyor gibi laflara kesinlikle inanmamanizi oneririm. Gittiginiz en basit dukkanda bile adam ruhsatini, vergi levhasini asmistir, bunlar saklanacak belgeler kesinlikle degildir. Zaten bu belgelere sahip firmalar bunlari acikca paylasmaktadirlar. Cogu sirketin bu belgeden haberdar bile olmadigini, haberdar olmayanlarin da piramit olup olmamayi umursamadiklari varsayimini yapmak oldukca mumkun. Dolayisiyla bu sirkette faaliyet gosteriyor olmak sizi dolandiricilik sucunun faili yapacaktir. Size su ana kadar, kimseye bir sey olmamis bundan sonra da olmaz diyenler olacaktir. Onlara da su cevabi veriyorum, 2013 yilindan itibaren piramit sistemlerde faaliyet gosteren herkes, her an sorusturmaya tabi kalabilir ve suclu bulunabilir. 2013 yilindan once bu konuda bir yasa bulunmadigi icin sorusturmalar acildiysa da Suc ve Cezada Kanunilik Ilkesi geregi ve dolandiricilik sucunun bazi unsurlarinin saglanmamasi sebebiyle ceza alan olmamistir.
Vaktim kisitli oldugu icin kripto para bulut madenciligi yapan network marketing sirketleriyle ilgili kismi daha sonra yazacagim..