Kilka słów o faszyzmie.

Wieloznaczność terminu „faszyzm” – termin faszyzm wszedł do języka politycznego Europy i świata jako nazwa oznaczająca ruch polityczny założony przez Benito Mussoliniego (1883-1945) we Włochach o nazwie Fasci di Combattimento (związki kombatanckie)

Po zdobyciu przez Mussoliniego władzy faszyzm oznaczał ustrój polityczny Włoch.

Sam przymiotnik faszyzm zaczęto stosować też do innych podobnych ruchów – min. do niemieckiego nazizmu (narodowego socjalizmu)

Państwa faszystowskie: Włochy (1922-1943), Niemcy (1933-1945), w czasie wojny Chorwacja, Rumunia, Węgry, Słowacja.

Państwa które wzorowały się na faszyzmie: Hiszpania, Portugalia, Grecja, Argentyna.

Ruchy faszystowskie - po I wojnie światowej pojawiły się we wszystkich niemal państwach Europy nowe organizacje polityczne, które wyraźnie różniły się od dotychczasowych partii. Przedstawiały się jako partie nowego typu – jako organizacje które nie reprezentują interesów żadnej określonej grupy czy klasy społecznej, ale interes ogólny, powszechny: narodu, państwa.

Ich organizacja była ściśle hierarchiczna, oparta na dyscyplinie partyjnej, partie te często posiadały oddziały zbrojne (bojówki). Najważniejszym jednak elementem było oparcie na uznaniu charyzmatycznego przywódcy, któremu przyrzekano posłuszeństwo i uznawano go za najwyższy autorytet. Takimi partiami były:
1.Fasci di Combattimento założone przez Mussoliniego
2.Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotnicza – NSPAD zał. 1920r.
3.Polski ruch Obóz Narodowo-Radykalny

Ruchy faszystowskie z jednej strony żywiły rozczarowanie wynikiem I wojny światowej. Z drugiej strony wykorzystywały mit wojny, jako okres wielkiego braterstwa i solidarności żołnierskiej, a po trzecie były nadzieją na powstrzymanie postępów komunizmu.

Ich antyliberalizm zjednywał im też znaczną część proletariatu i bezrobotnych.

Ideologia faszyzmu – faszyści podkreślali że dysponują nie tylko programem politycznym, ale filozofią życia. Faszyzm podkreślał, że jest filozofią czynu, działania, a nie teoretyzowania. Dlatego panowała niechęć do ujmowania faszyzmu w teoretyczne ramy, to wódz miał ostatecznie określać, co stanowi podstawy ideologiczne ruchu, a co nie.

Przywódcy faszystowscy zatem w danym momencie określali hierarchię wartości i celów, które chcieli osiągnąć, np. takie zasady zawierały Mein Kampf z 1925 Hitlera, czy Doktryna Faszyzmu z 1932 Mussoliniego. Wśród źródeł faszyzmu należy wymienić te nurty od lat 80 XIXw. które krytykowały tradycje demokratyczną i liberalną. – czyli koncepcje nacjonalizmu, rasizmu, darwinizmu społecznego.

Negacje faszystowskie – punktem wyjścia ideologii faszyzmu jest odrzucenie z jednej strony zasad liberalizmu (indywidualizmu, racjonalizmu, równości ludzi i liberalizmu gospodarczego), a z drugiej strony odrzucenie marksizmu, komunizmu, socjalizmu.

Faszyzm był antyliberalny, antymarksistowski, antykomunistyczny, antydemokratyczne, antyracjonalistyczny, antyindywidualistyczny, antypacyfistyczny.

Krytykowano przede wszystkim indywidualizm, tkwiący u podstaw liberalizmu. W faszyzmie jednostka jako taka jest niewiele warta.

Liberalizm przedstawiono jako egoizm indywidualny, a marksizm i komunizm były atakowane za myślenie materialistyczne.

Faszyści uznawali że życie społeczne jest życiem naturalnym, toczy się w nim walka o byt, silniejszy zjada słabszego, toteż krytyce poddawano myśl o równości ludzi, idee humanizmu i pacyfizmu.

Demokracje uważali za wynalazek rewolucji francuskiej, który musi prowadzić do rządu miernot – otwarcie zapowiadali jego likwidację.

Nacjonalizm, rasizm, antysemityzm. – źródła ideologii faszystowskiej
Nacjonalizm – czyli ideologia głosząca iż własny naród i jego dobro są podstawowymi miernikami wartości nie był wynalazkiem faszyzmu. (był bardzo widoczny w drugiej połowie XIX w.) zakładał że wszystko jest dobre i moralne jeżeli służy interesowi własnemu narodu. W przypadku faszyzmu nacjonalizm przybrał najbardziej skrajną szowinistyczną formę: nienawiści do obcych z jednoczesnym dążeniem do hegemonii nad innymi narodami, czy jak w przypadku nazistów do panowania nad wszystkimi narodami. Z rasizmu przejęto że rasa wyższa ma moralne prawo do panowania nad niższymi rasami. Rasizm był mniej popularny w faszyzmie włoskim, pełnił tam rolę drugoplanową. Silny był w faszyzmie fińskim, węgierskim. Z rasizmem wiązał się antysemityzm – uznając Żydów za odmienna rasę

Połączenie tych trzech źródeł doprowadziło do skrajności której zasadą było dążenie do zniszczenia wrogów. O tym że ktoś był wrogiem decydowały przesłanki obiektywne, czyli po prostu przynależność do innej rasy, narodu, a nie zaś jakiekolwiek jego czyny. Zasadą na której opierało się życie społeczne była zasada darwinizmu społecznego, przeniesiona z odkryć Darwina, na temat świata zwierzęcego. W świecie przyrody zwycięża siła, i tak samo miało być w świecie ludzi. Zasady te przywoływano chętnie dla krytyki demokracji, egalitaryzmu, i wreszcie dla usprawiedliwiania własnych dążeń do hegemonii nad innymi.

Przedstawiając własny naród jako silny moralnie, lepszy rasowo faszyści głosili pochwałę wojny, jako jedyny i najbardziej obiektywny sprawdzian racji. Wojnę przedstawiano jako czyn heroiczny, eksponowano bohaterów wojennych.

Program społeczny faszyzmu.
Faszyści głosili hasło sprawiedliwości społecznej. Zapowiadali że gospodarka nie będzie odtąd prywatną sprawą opartą na wolnej konkurencji. Głosili hasło zniesienia podziałów klasowych przez wprowadzenie jednego miernika – pracy dla dobra wspólnego, a zewnętrznym wyrazem zniesienia podziału na klasy miało być zorganizowanie społeczeństwa na zasadzie korporacji.

Włosi np. obiecywali likwidację bezrobocia, likwidację strajków, 8 godzinny dzień pracy;
Niemcy – likwidację niesprawiedliwego wyzysku przez kapitał bankowy, wsparcie drobnych przedsiębiorców, reformę rolną, rozwój świadczeń socjalnych. Program ten nie był pierwszoplanowy po dojściu po władzy, jednak faszyści niemieccy i włoscy starali się wykazać że zmierzają do zniesienia różnic klasowych.

Państwo, dyktator i prawo.
Państwo miało być totalne i wszechobecne – dla faszysty nie istnieje i nie może istnieć nic poza państwem

– nic świętego – pisał Mussollini.

Państwo totalne czy totalitarne dążyło do takiej organizacji życia społecznego, by zakres działań państwa pokrywał się z aktywnością całego społeczeństwa. W państwie szczególną rolę miała partia i jej wódz. Było oczywiste że ci którzy uznają się za szczególną warstwę narodu powinni sprawować w nim władzę. Wszystkie antydemokratyczne uzasadnienia posłużyły do likwidacji życia politycznego i jego przejawów. Zupełnie otwarcie przewidywano i wprowadzono monopol jednej własnej partii. (Mussolini zmienił konstytucje, a Hitler posłużył się terrorem w najbliższych wyborach)

Państwo faszystowskie stało się państwem nieustannej kontroli obywateli, nie tylko ich poczynań publicznych ale i prywatnych (np. narzucało model rodziny)

Cechą charakterystyczną było ciągłe dążenie do aktywizacji obywateli, i obywatel nie mógł się uchylić od tej aktywności jeśli nie chciał być uznany za wroga. Państwo uznawane za wyraz najwyższego dobra nie musiało przejmować się obowiązującym prawem. Mussolini. i Hitler pisali że nad literą prawa musi się wznosić duch narodowy i że sędzia który by nie rozumiał zasad sprawiedliwości tak jak je pojmuje naród nie morze dalej sprawować swojej funkcji.

Książki

Faszyzm nacjonalizm autorytaryzm- Burrin Philippe
Psychologia mas wobec faszyzmu - Wilhelm Reich
Faszyzm włoski i hitleryzm w publicystyce Romana Dmowskiego w latach 1922 - 1939 - Michał Andrzejczak

Obraz

https://pixabay.com/pl/kierunku-drogi-wygl%C4%85d-prawo-arrow-654123/

To jest mój pierwszy artykuł naukowy na tej stronie. Jeśli zrobiłem coś źle bardzo proszę zwrócić mi uwagę w komentarzu. Dziękuję