Podlaskie krzyże (PL)

Od wieków symbol chrześcijańskiego krzyża był wpisany w krajobraz Polski. Niegdyś w każdej polskiej wsi, można było natknąć się na ten chrześcijański znak – przy drodze, w polu, obok domu. Obecnie wędrując prowincjonalnymi drogami coraz trudniej znaleźć krzyż. Jest jednak region gdzie występuje on niemalże tak często jak w dawnych czasach – mowa o Podlasiu w północno-wschodniej części Polski.

Charakterystyczną cechą Podlasia jest głęboka wiara jego mieszkańców. Jest to jeden z nielicznych regionów Polski, gdzie chrześcijaństwo praktycznie nie zmieniło swojego charakteru od wieków. Podczas gdy w innych częściach Polski, kościół podlegał wpływom cywilizacyjnym, co najbardziej widoczne jest gdy popatrzymy na wygląd i otoczenie nowoczesnych świątyń, we wschodniej Polsce niewiele się pod tym względem zmieniło. Jednym z elementów wiary chrześcijańskiej są krzyże, które od wieków stawiano w w różnych miejscach – przy drogach, w polach, w miejscach uznawanych ze święte. Podczas gdy w wielu regionach Polski zwyczaj ten praktycznie już zamarł, na Podlasiu wciąż jest żywy.

Wędrując przez Podlasie, uwagę przyciągają przydrożne krzyże pięknie wpisujące się w wiejski krajobraz. Najczęściej możemy spotkać obiekty wykonane z drewna, z żelaza lub murowane. Często są one przyozdobione polnymi kwiatami i różnokolorowymi wstążkami. W miejscowościach zamieszkanych przez ludność wyznania prawosławnego, krzyże zaopatrzone są w charakterystyczną, dodatkową skośna belkę. We wsiach gdzie mieszkańcy są wyznania prawosławnego i katolickiego, występują obok siebie obydwa rodzaje krzyży. Ponadto w miejscowościach gdzie mieszkają tylko katolicy, bardzo często obok krzyży możemy natknąć się na pięknie przyozdobione kapliczki.

Na Podlasiu krzyże najczęściej możemy spotkać na krańcach wsi, w polach i w pobliżu obiektów sakralnych. Krzyże na krańcach wsi wyznaczają symboliczną granicę między wewnętrznym światem wioskowym a tym zewnętrznym i nieznanym. Ma on chronić mieszkańców danej wsi przed nieszczęściami tj. wojna czy choroba. Krzyże stojące w polach, mają zapewnić jego gospodarzowi urodzaj oraz ochronę przed klęskami tj. susza czy szkodniki. Krzyże usytuowane przy świątyniach prawosławnych, to z reguły tzw. krzyże wotywne. Były i są one stawiane przez wiernych, którzy chcę w ten sposób podziękować Bogu za doznane łaski lub prosić o nie. Często na krzyżach tych możemy znaleźć tekst wotywny, najczęściej pisany cyrylicą, z którego wynika w jakiej intencji został postawiony. Najczęściej wota dotyczą uzdrowienie z choroby lub podziękowań za dobre plony.

Mieszkańcy Podlasia wciąż kontynuują tradycję stawiania krzyży. Na niektórych z nich możemy bowiem znaleźć daty już z XXI-wieku. Jednak największe wrażenie robią stare, drewniane, zabytkowe krzyże. Widać na nich upływ czasu. Przez lata pory roku ryją w drewnie bruzdy. Z upływem czasu kolor drewna staje się niemal czarny. Część krzyża usytuowana w ziemi butwieje i w związku z tym musi zostać co jakiś czas odkopana i usunięta a krzyż wkopany na nowo. Powoduje to stopniowe zmniejszanie jego wysokości. Te najstarsze swymi ramionami opierają się już o ziemię. Niektóre z nich pamiętają przełom XIX i XX-wieku, kiedy powstało najwięcej podlaskich krzyży. Wynikało to z rosnącej wówczas niechęci ludności chłopskiej wobec władz carskich, a co za tym idzie wzrostu wśród niej nastrojów narodowych i religijnych.

Najwięcej przydrożnych krzyży znajdziemy na terenie tzw. Krainy Otwartych Okiennic - we wsiach Trześcianka, Puchły i Soce. Można tu natknąć się na pojedyncze krzyże stojące np. w polu. Największe wrażenie robią jednak grupy krzyży, gdzie obok drewnianych stoją obiekty kute z żelaza lub murowane. Na takie zbiorowiska możemy natknąć się najczęściej na krańcach wsi.