Priam Petersburga - Ambrose Powell Hill (cz. II) - Generałowie Wojny Secesyjnej vol. 34

Rozbłysła pod Antietam gwiazda Ambrose'a Powella Hilla zaczęła blednąć już w kolejnej wielkiej bitwie wojny, która okazała się także jednym z największych zwycięstw Rebeliantów - Fredericksburg to punkt zwrotny w karierze "Little Powella", ale taktyczny kiks popełniony przez zapalczywego generała w czerwonej koszuli uszedł mu na sucho...

↑ A.P.Hill prowadzi swoją Lekką Dywizję na pole bitwy nad Antietam (źródło: civilwartalk.com)

Nowo mianowany dowódca Armii Potomaku generał major Ambrose Burnside znany z charakterystycznych bokobrodów (anagram jego nazwiska stanowi w języku angielskim określenie tego typu zarostu - sideburns) postanowił przekroczyć rzekę Rappahannock rozdzielającą dwie wrogie armie w okolicach miasteczka Fredericksburg. Gdyby zrobił to wcześniej, jego ruch miałby znacznie większe szanse powodzenia, ale oczekiwanie na mosty pontonowe opóźniło rozpoczęcie przeprawy przez rzekę o kilkanaście dni, co pozwoliło Robertowi E. Lee ściągnąć gros sił w zagrożony rejon. Ostatecznie 11 grudnia 1862 roku, Burnside rozkazał przeprawę w dwóch miejscach - w samym Fredericksburgu i kilka mil w dół rzeki. Plan był samobójczy, zwłaszcza jeśli chodzi o fredericksburski rzut - umocnione fortyfikacjami polowymi i długim kamiennym murem siły CSA okupujące Marye's Heights (Wzgórza Marye) mogły niemal bezkarnie dziesiątkować jakiekolwiek siły, które odważyły się wyjść z miasteczka w stronę wzgórz. Południowe podejście w dole rzeki było nieco łatwiejsze, lecz nadal przemieszczenie się przez otwarte pole ku Propsect Hill położonym za ścianą lasu, dawało aż nadto okazji, by powstrzymać uderzenie. Jeden ze sztabowców Lee miał powiedzieć: "Kurczak nie wyżyłby na tym polu, kiedy otworzymy ogień", a sam członek plantatorskiej arystokracji Wirginii modlił się w duchu, by Burnside zarządził atak. Zarządził.

↑ Rozmieszczenie sił w bitwie pod Fredericksburgiem 13 grudnia 1862 roku (źródło: Wikipedia)

Dywizja Hilla okupowała południowy kraniec linii obronnej opodal linii kolejowej. Tutaj "Little Powell" popełnił kardynalny błąd uznając kilkusetmetrowy odcinek opodal niewielkiego strumienia za niemożliwy do sforsowania i pozostawił go bez obsady. Właśnie w ten punkt ze swoją dywizją wbił się zgryźliwy generał major o szklanym spojrzeniu George Meade, brygada konfederackiego generała brygadiera Maxcy'ego Gregga była dopiero kilkaset metrów za wyłomem, a gdy Rebelianci ujrzeli nacierających Federalnych, wzięli ich za wycofujące się przyjazne oddziały, co poskutkowało ogromnymi stratami po stronie Szarych, a także śmiercią wspomnianego dowódcy brygady kilka dni po bitwie w wyniku fatalnego postrzału w kręgosłup (prawdopodobnie bratobójczy ogień). Przytomny generał CSA Jubal Early przeprowadził kontratak, który wobec braku wsparcia natarcia Meade'a przez sąsiadujące jednostki Unii, był udany, lecz A.P.Hill musiał zmierzyć się po raz pierwszy w swojej karierze z docinkami i zawoalowanym szyderstwem, które jednak było łagodzone przez wielki tryumf Szarych, który według Rebeliantów tak podobał się Sile Wyższej, iż to właśnie dlatego niebo po bitwie rozjaśniła zorza polarna, niezwykle rzadko występująca w tych szerokościach geograficznych.

W trakcie bitwy pod Chancellorsville na przełomie kwietnia i maja 1863 roku to podkomendni Hilla z 18 Pułku Północnej Karoliny postrzelili omyłkowo Thomasa "Stonewalla" Jacksona, który zmarł na zapalenie płuc w kilka dni po bitwie, co było straszliwą stratą dla Południa. Jackson w przeszłości aresztował Hilla kilkukrotnie, stawiając mu osiem zarzutów dotyczących niesubordynacji, dumny Hill jeszcze długo domagał się od Lee zwołania sądu w tej sprawie, jednak "Srebrny Lis" nie chciał rozbijać efektywnego mimo różnic charakterologicznych i moralnych duetu w swojej armii. Teraz duet przestał istnieć z innych przyczyn, Hill objął dowództwo korpusu po Jacksonie w toku starcia pod Chancellorsville, ale szybko został ranny w obie łydki, więc do końca starcia korpusem zawiadywał kawalerzysta J.E.B. Stuart, który mimo innej specjalizacji jeśli chodzi o rodzaj broni, spisał się bez zarzutu. W ramach reorganizacji armii po rzeczonym starciu Hill otrzymał dowodzenie świeżo stworzonego Trzeciego Korpusu, z którym miał rozpocząć lipcową bitwę pod Gettysburgiem...

I rozpoczął, ale historycy zarzucają Powellowi, że znowu jego ocena sytuacji nie stała w zgodzie z zaleceniami Lee - wbrew rozkazowi, by nie wciągać sił Unii w walną bitwę, Hill rozwinął swój korpus do ataku na spieszoną kawalerię generała Johna Buforda i zajął Gettysburg (ku uciesze żołnierzy znajdował się tam ogromny zapas butów), do ataku dołączyły od północy elementy korpusu Richarda Ewella i odniosły zwycięstwo z łatwością spychając siły Unii na Cemetery Hill - gdyby przed zapadnięciem zmroku ta pozycja znalazła się w rękach Konfederatów, bitwa prawdopodobnie nie doczekałaby się kontynuacji nazajutrz - ze wzgórza można było łatwo kontrolować pole bitwy. Jednak Ewell nie zdecydował się na szturmowanie wzniesienia, co przyniosło historii Ameryki jej najkrwawszą bitwę. Strategicznie pominięcie rozkazu Lee o niewciąganiu Niebieskich w walną bitwę przed koncentracją sił CSA było wielkim błędem i skutkowało dwoma dniami uderzania przez Konfederatów w mur dobrze umocnionych sił przeciwnika dowodzonych zręcznie przez tego, który prawie zwinął prawą flankę Szarych pod Fredericksburgiem - generała majora George'a Meade'a, już w roli dowódcy Armii Potomaku. Trzeci Korpus drugiego i trzeciego dnia także był w samym sercu walki, ponosząc znaczące straty, toteż podczas odwrotu po porażce był pierwszym, który szedł przez Pennsylwanię, Maryland i Wirginię.

↑ Pierwszy dzień bitwy pod Gettysburgiem (źródło: Wikipedia)

W jesiennej kampanii 1863 Hill rzucił swoich ludzi do pochopnego ataku na II Korpus Govreneura Warrena pod Bristoe Station (trzeba nadmienić, że ten korpus był uważany za najlepszy w Armii Potomaku), za co Lee wprawdzie go nie zganił (niezwykle rzadko to robił), lecz z niespotykaną dla siebie jadowitością kazał Hillowi "wytłumaczyć się zmarłym i rannym". Podczas Kampanii Lądowej Ulyssesa Granta, która miała doprowadzić w 1864 roku do walnej bitwy i zniszczenia sił Lee w Wirginii - pierwsze starcie tzw. bitwa w Dziczy, podczas której Trzeci Korpus musiał ustąpić pod naporem Niebieskich i tylko interwencja Pierwszego Korpusu Jamesa Longstreeta uratowała go przed rozsypką. Stan zdrowotny "Little Powella" pogarszał się toku kampanii, co uniemożliwiło mu dowodzenie pod Sposylvania Court House, zaś pod North Anna otrzymał już oficjalną naganę od Lee za nieskoordynowane ataki na siły Unii, które zaowocowały jedynie wydłużeniem i tak ogromnej listy strat Konfederatów w kampanii. Częściowo osłabiony i schorowany generał odkupił swoje winy pod Cold Harbor odpierając szturm Niebieskich i skutecznie kontratakując, lecz wkrótce wokół Richmond i położonego na południe od stolicy CSA witalnego dla zaopatrzenia miasta Petersburga zacieśniła się pętla sił lojalistów. Oblężenie można śmiało porównać z koszmarem I wojny światowej - tkwienie miesiącami w okopach, wśród szczurów, wszy, choroby dla obu stron, ale dla atakujących dodatkowo wysoka szansa na śmierć lub rany odniesione w walce. Bardzo pomocna dla Unii była upartość i systematyczność Granta, który sukcesywnie uszczelniał kordon wokół miasta oraz po kawałku odbierał Południowcom fragmenty fortyfikacji. Hill tymczasem był coraz bardziej zmożony chorobami, powrócił do służby z okresu rehabilitacji w Richmond dopiero 1 kwietnia 1865 roku, a dzień później, podczas przełamania linii Rebeliantów przez szturm Unii pojechał w swojej czerwonej koszuli wprost na linie Federalnych. Ci nawoływali go do złożenia broni i poddania się, ale bez skutku - w końcu oddali salwę, a jeden z pocisków ugodził "Little Powella" w pierś przechodząc przez serce, a przy wylocie uciął generałowi fragment kciuka. Zmarł niemal natychmiast. Hill nie wyobrażał sobie życia bez Konfederacji, utrata Petersburga równała się utracie Richmond, więc kłótliwy indywidualista wybrał, jak trojański władca Priam, śmierć razem ze sprawą, za którą stanął do walki.

Ocena tego dowódcy jest trudna - jak John Bell Hood spisywał się znakomicie dowodząc brygadą czy dywizją, ale wyższe stopnie dowodzenia nie przychodziły mu z taką łatwością, co skutkowało znaczącym obniżeniem kompetencji w stosunku do zajmowanego stanowiska. Po stronie zwycięstw jawi się Antietam czy bitwy siedmiodniowe, pośrodku jest bezkarny kiks spod Fredericksburga, a minusami są niewątpliwie Gettysburg, Bristoe Station i bitwy Kampanii Lądowej Granta. Jednak Hill pozostawił więcej niż to, obraz niepokornego wojownika w czerwonej koszuli przeszedł do historii wojen i jest charakterystycznym obrazem dla najkrwawszego konfliktu w historii USA. Co ciekawe, Jackson na łożu śmierci miał w malignie powiedzieć: "Poślijcie po A.P.Hilla, niech gotuje się do akcji", a także Lee rzekomo przywołał odchodząc z tego świata urodzonego w Culpeper generała, choć jest to poddawane w wątpliwość wobec faktu, że stan w jakim znajdował się Lee w ostatecznej godzinie nie pozwalał na mówienie.