"Trwało to tyle, ile głodnemu człowiekowi zajmuje zjedzenie posiłku" - George Armstrong Custer (cz. IV) - Generałowie Wojny Secesyjnej vol. 30

W czerwcu 1876 roku Taniec Słońca był ważnym wydarzeniem wśród Indian Preriowych, a więc Czejenów, Siouksów Lakota czy Arpaho - był to cykliczny rytuał, podczas którego składano osobiste przysięgi, ofiary i modlono się w rytm wibrujących dźwięków bębnów niosących się po prerii. Ten Taniec Słońca był szczególny - uczestniczyli w nim Indianie zbiegli z rezerwatów podsycający antyamerykańskie nastroje, ale jeszcze ważniejsza była wizja wodza duchowego Lakotów Hunkpapa - Siedzącego Byka, który zobaczył w niej "żołnierzy padających w jego obozie niczym koniki polne"...

↑ Artystyczne przedstawienie bitwy pod Little Bighorn (źródło: Wikipedia)

W tym czasie trzy kolumny wojsk USA były w ruchu na indiańskim terytorium: z Fortu Fetterman na północ kierowała się kolumna generała brygadiera George'a McCrooka składająca się z elementów dwóch pułków kawalerii i dwóch pułków piechoty, sześć kompanii kawalerii i cztery piechoty z Fort Ellis pod pułkownikiem Johnem Gibbonem ruszyło na wschód, zaś z Fortu Lincoln dwanaście kompanii kawalerii 7 Regimentu Kawalerii pułkownika George'a Armstrona Custera szło na zachód. "Siódmy" Kawalerii był pułkiem świeżym, sformowanym 10 lat wcześniej, ale większość jego żołnierzy nie wąchało na poważnie prochu, jak również dawały się odczuć braki w kadrze oficerskiej. Ale nie on miał przeżyć pierwsze niepokojące ruchy Indian podczas tej kampanii - 17 czerwca nad Rosebud Creek kolumna Crooka starła się w gwałtownej walce z Siouksami Lakota i Czejenami pod wodzą "Siedzącego Byka" i prawdopodobnie tylko dzięki czujności, o ironio, Indian Crow i Szoszonów w amerykańskiej służbie, uniknęła rozgromienia. To wyłączyło tę część wojsk z kampanii, bowiem zajadłość indiańskiego ataku tak przeraziła Crooka, że zatrzymał on swoją komendę i czekał na posiłki... do sierpnia.

↑ Plan kampanii "zagonienia" do rezerwatów Indian Preriowych (źródło: Wikipedia)

Generał Terry wydał Custerowi rozkaz ścigania wycofujących się Indian po bitwie nad Rosebud Creek, ale zastrzegł iż Custer może zmienić "z ważnych powodów" cel swojej misji, zaproponował także kędzierzawemu pułkownikowi użycie broni Gatlinga, rodzaju napędzanego korbą mechanizmu przypominającego karabin maszynowy - "Autie" odmówił, sądząc że holowanie żelastwa przez prerię spowolni jego pościg. 24 czerwca indiańscy zwiadowcy Custera zauważyli stado koni i wioskę indian Crow oddaloną 24 kilometry od pozycji "Siódmego". Jeden z kompanów Custera widząc wioskę na własne oczy miał stwierdzić, że nigdy podczas swojego trzydziestoletniego życia wśród Indian nie widział tak wielkiego skupiska czerwonoskórych. Dzień później Custer rozważał atak na Indian 26 czerwca, który miał posiadać atuty zaskoczenia nieprzyjaciela, lecz okazało się, iż ślady kolumny amerykańskiej zostały odkryte przez Czejenów, co skłoniło bohatera spod Gettysburga do wydania bitwy jeszcze tego dnia (faktycznie ślady zostały zidentyfikowane, ale przez grupę Indian oddalających się od obozu, więc w samej wiosce nadal nie wiedziano o obecności regimentu kawalerii w pobliżu). Custer podzieliwszy podległe mu siły na dwie grupy po trzy kompanie (grupy majora Marcusa Reno i Fredericka Benteena), pięć kompanii pod własnym dowództwem i oddelegowawszy jeden pododdział do strzeżenia taboru, wydał bitwę znacznie liczniejszym (czego nie wiedział) od siebie siłom. Przewidywał liczebność wroga na ok. 800 wojowników, gdy po prawdzie miał naprzeciw siebie od 1,500 do nawet 2,500 ludzi pod bronią. Rozeznanie utwierdziło go w przekonaniu, że w obozie Indian są jedynie kobiety, dzieci i młodzi chłopcy właśnie wyprowadzający stado kuców na pastwisko, według niego wojownicy... spali. Bez należytego rozpoznania, Custer ze swoimi pięcioma kompaniami wraz z trzema kompaniami majora Reno ruszyli w stronę obozu Indian - bez należytego rozpoznania, licząc na powtórkę znad rzeki Washita pędzili po obu stronach krętej rzeki Little Bighorn - Custer na północnym, Reno na południowym brzegu. Liczące trzy kompanie komenda Benteena oraz kompania strzegąca taborów kapitana Thomasa Weira podążały około godzinę drogi za dwoma nadmienionymi częściami sił USA.

Custer miał nadzieję ograbić obóz i uprowadzić jako zakładników kobiety, dzieci oraz starców, którzy byliby wartościową kartą przetargową w negocjacjach z Indianami - miały one doprowadzić do przeniesienia się czerwonoskórych na wyznaczone tereny rezerwatów. Nie wziął jednak pod uwagę tuż przed wydaniem rozkazu do szarży, że zaniepokojeni zwiadowcy donosili o obecności indiańskich wojowników rozsianych po prerii korzystających z naturalnych osłon tj. wzgórza czy rzędy drzew i krzewów. Atak rozwijał się bez większych przeszkód dla pięciu kompanii Custera, które nie napotykały oporu, Reno zaś po oddaniu salwy wprost w indiańskich mieszkańców wioski zaczął być naciskany przez rosnącą liczbę wojowników, w pewnym momencie jadący przy nim "Krwawy Nóż" - Indianin Arikara w służbie USA, został postrzelony z broni palnej prosto w głowę obryzgując majora mieszaniną kości czaszki i krwawych tkanek, straty wzrosły do ok. 30 ludzi, więc major dał trębaczowi rozkaz do odegrania sygnału odwrotowego. Jeśli liczył na oderwanie się od rozsierdzonych atakiem na bezbronne rodziny Indian, mylił się - pogoń ruszyła przybierając na sile i dopiero przybycie komendy Benteena pomogło ustalić perymetr obronny na wzgórzu, które zostało otoczone przez Indian, będących jednak niezbyt skorymi do frontalnych ataków. Gdzie był wtedy Custer? Custer po galopie dalej w kierunku wioski napotkał rosnące siły czerwonoskórych i w sumie w zachodnich źródłach to, co działo się podczas sławetnego "Custer's Last Stand", się urywa. Nikt nie przeżył.

↑ Przebieg bitwy nad Little Bighorn A: Custer B: Reno C: Benteen D: Yates (próba przebicia się jednej kompanii) E: Weir (tabory) (źródło: Wikipedia)

Jest prawdopodobne, że Lakota i Czejeni, dysponujący przekrojem uzbrojenia od znanych w neolicie maczug po szybkostrzelne karabinki Spencera, celowo otoczyli Reno i Benteena kordonem, by mieć wolne ręce w spacyfikowaniu "grubego zwierza", a więc pięciu kompanii kawalerii, które w odważnej acz katastrofalnej szarży oddzieliły się od pomocy majora Reno i Benteena. Pewność siebie Custera właśnie żądała zapłaty za wszystkie te chwile, gdy złotowłosy awanturnik wychodził bez szwanku będąc na pierwszej linii. Ciało Custera zostało znalezione na nazwanym tak później Custer Hill z ranami postrzałowymi po lewej stronie klatki piersiowej, jak również na czole. Ślady krwi znaleziono tylko na korpusie pułkownika, więc rana głowy została najpewniej zadana pośmiertnie. Pole walki usiane było ponad dwustoma innymi ciałami kawalerzystów z nieszczęsnego "Siódmego" Kawalerii, niektóre z nich były okaleczone post mortem przez indiańskich wojowników - pięć kompanii zostało wyciętych w pień pośród improwizowanych umocnień, na które składały się końskie i ludzkie truchła - przewaga liczebna Lakota i Czejenów była miażdżąca dla amerykańskich kawalerzystów, którzy polegli oddaleni jakieś 6 km od przerażonych liczbą Indian kolegów z pozostałych kompanii. Ostatnia walka trwała około godziny, zaś źródła indiańskie podają, iż była ona najbardziej krwawą tego dnia, jak również, że trwała "tyle ile zajmuje głodnemu człowiekowi zjedzenie posiłku".

Nie wiadomo, kto zadał śmiertelną ranę Custerowi - mówi się, że Indianin imieniem Wielka Stopa, sam wódz Lakotów Oglala Szalony Koń, a nawet któraś z indiańskich wojowniczek. Faktem jest zaś, że nie zabito jego legendy do połowy XX wieku - jawił się jako amerykański Leonidas, który poświęcił życie za ojczyznę w walce z przeważającym liczebnie przeciwnikiem, ale prawda jest brutalna - atak nad Little Bighorn nie powinien mieć miejsca w wydaniu, jakie przeprowadził Custer - złe rozpoznanie, zlekceważenie przeciwnika, błędne założenia co do liczebności Indian, atak na cywilów w obozie antagonizujący wojowników, złe współdziałanie pomiędzy poszczególnymi częściami komendy Custera - wszystko to sprawiło, że niewielkie liczebnie starcie jest jednym z kluczowych w amerykańskiej historii, jak Alamo, Pearl Harbor czy Fort Sumter. O pamięć generała walczyła jak lwica na łamach rozmaitych pism jego oddana żona Elizabeth, ale sama pamieć o Custerze, niepomna nazw takich jak Gettysburg, Trevillan Station, Yellow Tavern, niosła tylko echo montańskiej prerii zaklętej w złowieszcze słowa "Little Bighorn".