Po pierwsze, to co napisałem, to argumenty Harariego, który opiera się w dużej mierze na globalnych statystykach. W związku z tym "straszność" wojny mierzona jest ilością ofiar, a tych w drugiej połowie XX wieku i w XXI w. było i jest nieporównanie mniej niż wcześniej. Piszę tylko o tych, wynikających bezpośrednio z konfliktów i trudno z tymi statystykami dyskutować. Zniszczenia materialne takie jak w byłej Jugosławii czy dzisiejszej Syrii nie są tu mierzone. Ale nawet jakby próbować to porównywać ze zniszczeniami Polski podczas II wojny czy Francji lub Belgii podczas I wojny, to co byśmy powiedzieli? Być może wydaje nam się, że tamto jakoś mniej znaczyło, bo wchodzi tutaj odległość czasowa? To co dzisiaj bardziej dotyczy nas, bo wiąże się z ewentualnym zagrożeniem naszego życia?

Podobnie traktuję argumenty związane z głodem i chorobami. Harari podaje twarde dane statystyczne, z którymi trudno, jeszcze raz podkreślę, dyskutować. Można na nie jedynie spojrzeć z innego punktu widzenia. Np. skoro duża część (generalnie północna) część świata żyje w dostatku (a nawet w naddatku), to dlaczego nie może się podzielić z tą resztą, która de facto jest większością? A jeśli dzieli się, to dlaczego jest to na tyle nieefektywne, że ludzie wciąż głodują? Do tego dodajmy jeszcze zarzuty o politykę postkolonialną, bo każde wtrącanie się "człowieka północy" często jest brane właśnie za prowadzenie takowej polityki. Będziemy mieli wtedy cały kompleks problemów, których nie rozwiążemy z dnia na dzień. A choroby? Oczywiście, że są, również cywilizacyjne, ale tu idzie raczej o zarazy (może niezbyt precyzyjnie się wyraziłem), które dziesiątkowały różne społeczeństwa - np. ospa lub choroby przeniesione międzycywilizacyjnie (np. te, które wyniszczyły Indian, a przyniesione zostały przez Europejczyków).

Co do dążenia do szczęścia, nie dyskutuję. To jest subiektywna sprawa. Praca daje szczęście, jeśli robimy, to co lubimy, a nie musimy. A co jeśli tej pracy braknie, bo zastąpią nas maszyny? Znowu są tutaj przywoływane dane. Co wtedy będziemy robić? Tak, wiem, wymyślane są coraz to nowe zawody, w których czujemy się lepsi od maszyn, ale te też są coraz doskonalsze. To jest pewien paradoks ludzkości, że w sumie sama na siebie kręci bat, wynajdując coraz doskonalsze urządzenia. O tych zagrożeniach też pisze Harari.

Marzenia o byciu bogiem, to nie jest wcale nowa sprawa. Boga zabiła rewolucja francuska i narodziny humanizmu. Wystarczy zerknąć co pisał Nietzsche, co próbowali zrobić naziści albo jak popularna w latach 20-tych i 30-tych była eugenika. Wszystko to dążności do stworzenia jeszcze doskonalszego człowieka. Dzisiaj mamy natomiast coraz lepszą technologię, która to umożliwia. A jutro? No właśnie, w jaki sposób wykorzystamy tą technologię? Przecież będą tacy, którzy zapragną nieśmiertelności (albo przynajmniej długowieczności). Myślę, że to założenie nie jest całkiem oderwane od rzeczywistości.