Trochę lat już jestem na tym świecie i o różnych dziwnych rzeczach słyszałem, ale w ten weekend po pierwszy raz od rodziców dowiedziałem się o trzech ogrodnikach i zimnej Zośce w temacie pogody. Jeżeli jesteście zainteresowani, czytajcie dalej.
Folklor
Zimni ogrodnicy, bo tak brzmi ich prawidłowa nazwa, to nazwa 3 dni majowych, która pochodzi od świętych patronów poszczególnych dni: św. Pankracy (12 maja), św. Serwacy (13 maja) i św. Bonifacy (14 maja). Zimna Zośka to z kolei św. Zofia (15 maja). Tego samego dnia wspomina się też często o św. Izydorze Oraczu. Według przysłów i obserwacji ludowych ten okres to ostatnie dni wiosennych przymrozków, po którym już nic nie powinno zaszkodzić roślinom. Istnieją też stosowne powiedzenia:
- Święta Zofija kłosy rozwija.
- Za świętą Zofiją pola w kłos wybiją.
- Na świętego Izydora często bywa chłodna pora.
- Święty Izydor wołkami orze, kto go poprosi - temu pomoże.
- Pankracy, Serwacy, Bonifacy: źli na ogród chłopacy.
- Pankracy, Serwacy i Bonifacy to wielcy dziwacy, a każdy zimnem raczy.
Fakty
Ma to poparcie w zjawisku klimatycznym charakterystycznym dla środkowej Europy, gdy napływa zimne powietrze z obszarów polarnych, nie będę się jednak zagłębiać w kwestie meteorologiczne. Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Jagiellońskiego dokonało analizy danych z lat 1881-1980 i okazało się, że 95 spośród tych lat zaobserwowano istotne ochłodzenia w okresie 1-25 maja, a w dziewięciu latach spadek temperatury z dnia na dzień przekraczał dziesięć stopni Celsjusza. Na podstawie tych danych ustalono, że najwyższe prawdopodobieństwo ochłodzenia występuje między 10 a 17 maja i wynosi aż 34%.
Zmiany klimatyczne i takie tam
Postanowiłem sam sprawdzić, jak to się ma do współczesnych lat XXI wieku, w których tak bardzo podobno zmienia się klimat. Czy te 34% to realna liczba? Czy trzech ogrodników wciąż jest nam strasznych?
Do moich badań wykorzystam dane ze Stacji Meteo Warszawa w latach 2000-2016 przy gruncie +10cm.
Tabele
Pobawmy się trochę w statystyki.
Dni z największą różnicą temperatur
W każdym roku starałem się znaleźć dzień, w którym następowało największe załamanie temperaturowe i obliczałem różnicę pomiędzy maksymalnymi wartościami dwóch dni.
| Rok | Dzień | Przed | Po | Różnica |
|---|---|---|---|---|
| 2000 | 29 maja | 30,20°C | 16,10°C | 14,10°C |
| 2001 | 19 maja | 27,00°C | 16,60°C | 10,40°C |
| 2002 | 15 maja | 26,30°C | 20,00°C | 6,30°C |
| 2003 | 14 maja | 24,10°C | 11,90°C | 12,20°C |
| 2004 | 8 maja | 19,50°C | 12,70°C | 6,80°C |
| 2005 | 31 maja | 33,70°C | 17,00°C | 16,70°C |
| 2006 | 24 maja | 22,50°C | 16,70°C | 5,80°C |
| 2007 | 16 maja | 21,10°C | 14,20°C | 6,90°C |
| 2008 | 19 maja | 21,50°C | 11,10°C | 10,40°C |
| 2009 | 23 maja | 24,60°C | 18,10°C | 6,50°C |
| 2010 | 14 maja | 22,90°C | 15,00°C | 7,90°C |
| 2011 | 13 maja | 26,00°C | 17,60°C | 8,40°C |
| 2012 | 12 maja | 25,40°C | 14,40°C | 11,00°C |
| 2013 | 23 maja | 22,94°C | 16,77°C | 6,17°C |
| 2014 | 28 maja | 22,32°C | 16,70°C | 5,62°C |
| 2015 | 21 maja | 19,00°C | 14,71°C | 4,29°C |
| 2016 | 14 maja | 18,59°C | 15,33°C | 3,26°C |
W 6 z 17 lat różnica wynosiła ponad 10°C, co daje aż 35% tak dużych zmian.
Zimni ogrodnicy z zimną Zośką
Są to łącznie 4 dni. Jednocześnie to jedyne 4 dni w całym zestawieniu, w których pojawiło się 6 zmian temperaturowych. Folklor miał rację? Największa możliwość ochłodzenia wypada dokładnie w te dni i wynosi aż 35%.
10-17 maja
Sprawdźmy jeszcze obliczenia Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, według których największe prawdopodobieństwo wypada pomiędzy 10 a 17 maja.
| Zakres 8 dni | Ilość dni | Procent |
|---|---|---|
| od 8 do 15 maja | 7 | 41,18% |
| od 9 do 16 maja | 7 | 41,18% |
| od 10 do 17 maja | 7 | 41,18% |
| od 11 do 18 maja | 7 | 41,18% |
| od 12 do 19 maja | 9 | 52,94% |
| od 13 do 20 maja | 8 | 47,06% |
| od 14 do 21 maja | 8 | 47,06% |
Wspomniany zakres dat w zasadzie niczym się nie wyróżnia, bo najlepiej w tym wszystkim wypada 12-19 maja, podczas których występuje ponad połowa wahań temperatury!
Prawda czy mit?
Nasi przodkowie pomimo braku dokładnych pomiarów i dostępu do technologii byli w stanie dojść do wielu konkretnych wniosków i dostosować to do życia codziennego. Ich dawne folklorowe określenia znajdują zastosowanie także i w dzisiejszych czasach.
Zimni ogrodnicy i zimna Zośka mają swoich odpowiedników także w innych krajach europejskich: Eisheiligen (Niemcy, 11-15 maja), Saints de glace (Francja, 11-13 maja), IJsheiligen (Holandia 11-15 maja), Trije ledeni možje i Poscana Zofka (Słowenia, 11-15 maja).
Na koniec
Znacie jakieś inne polskie określenia czy powiedzenia pogodowe, które można przetestować? Czy podoba wam się ten artykuł? Czekam na opinie!