"Focus stacking" czyli jak uzyskać nieskończoną głębię ostrości

Chyba każdy, kto spróbował swoich sił w makrofotografii, zetknął się z problemem zbyt małej głębi ostrości. Z jednej strony często świadomie dąży się do jej minimalizowania, z drugiej strony w wielu przypadkach jest ona przeszkodą uniemożliwiającą idealne odzwierciedlenie [wszystkich] interesujących detali. Szczególnie kiedy mamy do czynienia ze światem fauny (wszelkie drobne włoski czy struktura oczu owadów).

^{Kliknij na zdjęcie aby powiększyć / źródło: Pixabay - zobacz na stronie}

Nie chcę prawić truizmów, ale dla absolutnie początkujących przydałoby się wspomnieć o podstawowych mechanizmach kontrolowania głębi ostrości. Głównymi czynnikami, które będą na nią wpływać są: wartość przysłony, odległość od fotografowanego obiektu oraz ogniskowa obiektywu. Im większa liczba przysłony (np. f2.8, f8.0, f16 itp.) tym mniejszy otwór, który tworzą jej listki w trakcie wykonywania zdjęcia. Im mniejszy otwór – tym większa głębia ostrości (to tak w telegraficznym skrócie). Żyjemy w czasach Internetu i powszechnego dostępu to bardzo przydatnych narzędzi, więc zainteresowanym polecam symulator online. Bardzo ładnie zilustrowano to również w tym artykule.

Niestety nawet przy zastosowaniu skrajnie małego otworu przysłony trudno uzyskać ostrość w całym obszarze kadru. Otworu w nieskończoność też zmniejszać nie możemy – choćby ze względu na fakt, iż z reguły maksymalną rozdzielczość obiektywu otrzymujemy przy wartościach pośrednich. Dla obiektywu Canon EF 100 mm f/2.8 L Macro IS USM będą to okolice przysłony 5.6 - potem mamy już tylko spadek (po zejściu z f5.6 do f22 - rozdzielczość w centrum kadru może być mniejsza nawet o połowę!). Na dowód szczegółowe pomiary z testu obiektywu.

Jednym z rozwiązań tego problemu, które chcę Wam przybliżyć, jest tzw. „stackowanie” zdjęć (od angielskiego słowa „stack” czyli „stos”). Polega na sklejaniu ujęcia z wielu pojedynczych fotografii w celu uzyskania określonego efektu. Będzie nim np. poszerzenie rozpiętości tonalnej (HDR), eliminacja szumu i uwydatnienie słabo widocznych elementów (np. w astrofotografii) lub wygenerowanie dowolnie dużej głębi ostrości (tzw. „focus stacking”) czyli nasz przypadek. Żeby zilustrować o czym mowa posłużę się zdjęciem strzelby, na które trafiłem bardzo dawno temu i które tak mnie zaciekawiło, że od razu postanowiłem dowiedzieć się jak je wykonano.

^{Animacja ukazująca cały proces generowania zdjęcia tutaj}

Jak używa się tej techniki w praktyce? Otóż względnie prosto:

1. Umieszczamy aparat na statywie (najlepiej dobrym statywie, który pewnie utrzyma body wraz z akcesoriami i możliwie najlepiej odizoluje go od wszelkich drgań).
2. Sprzęt podpinamy pod komputer lub inne urządzenie, dzięki któremu będziemy w stanie zmieniać nastawę ostrości bez konieczności dotykania aparatu.
3. Ostrość pierwszego zdjęcia ustawiamy na najbliższym planie.
4. Wykonujemy serię zdjęć, a po każdym kolejnym przestawiamy nastawę ostrości nieco dalej. Ostatnie zdjęcie w serii powinno mieć ostry najdalszy plan.

Gdy już mamy wszystkie fotografie – trzeba je jakoś ze sobą połączyć. Oczywiście nie ręcznie, a poprzez odpowiednie oprogramowanie. Ja używam aplikacji Helicon Focus. Istnieje na rynku od lat, ma bardzo prosty przepływ pracy i nie kosztuje majątku. Dostępne są też oczywiście alternatywy jak np. Zerene Stacker (według niektórych najlepszy, ale sporo droższy), Photoshop czy darmowy CombineZP (nie znalazłem aktualnej strony twórcy i nie jestem pewien czy jest dalej rozwijany). Na koniec piękna praca z wykonana z użyciem "focus stackingu". Fotografia złożona została z ponad 80 ujęć (to ekstremalny przykład - zazwyczaj nie potrzeba aż tyle).

^{Kliknij na zdjęcie aby powiększyć / autor: Maxwel Rocha / źródło: materiały reklamowe Helicon Soft}

Dodam też, że metoda sprawdza się świetnie również w fotografii produktowej, ale pole do popisu jest naprawdę bardzo szerokie (z krajobrazami włącznie). Tyle teorii. Efekty praktyki własnej postaram się opublikować niebawem...